Eerder toonde onderzoek van Dirk Groot dat blikjes zelfs nog meer dan plastic flesjes in de natuur belanden. De statiegeld concept regeling zoals die er nu ligt, pakt volgens slechts een beperkt deel van de drankverpakkingen in het zwerfafval aan. Als er bij het maaien stukjes van drankblikjes in het veevoeder van koeien belanden, kan dit leiden tot ziekte of dood van het vee. En er zit plastic aan de binnenkant van drankblikjes, toonde het experiment van milieuorganisatie Recycling Netwerk maandag.
De Kamerleden van de partijen GroenLinks, Partij voor de Dieren en SP pleiten ervoor dat ook de drankblikjes in de statiegeldwet worden opgenomen.
De eerste motie van Suzanne Kröger (GroenLinks), gesteund door Kamerleden Frank Wassenberg (Partij voor de Dieren) en Cem Laçin (SP), verzoekt de regering om de plastic drankverpakkingen die omhuld zijn met een laagje blik ook op te nemen in de statiegeldregeling.
De tweede motie van Suzanne Kröger verzoekt de regering om een concreet reductiedoel vast te leggen voor het aandeel blik in het zwerfafval, en dit jaarlijks te monitoren. Deze motie werd eveneens gesteund door Kamerleden Wassenberg en Laçin.
De motie van Frank Wassenberg en Cem Laçin verzoekt de regering om naast het besluit statiegeld op plastic flesjes een wijzigingsbesluit voor te bereiden om ook statiegeld op blikjes mogelijk te maken.
Vanuit de regeringspartijen kwam een motie van ChristenUnie Kamerlid Dik-Faber, met steun van D66 en CDA. De motie van Dik-Faber verzoekt de regering “op basis van gegevens uit het lopende onderzoek (de telling) de hoeveelheid plastic in het milieu als gevolg van blik in het zwerfafval in kaart te brengen en de Kamer daarover te informeren”. Deze motie wordt gesteund door D66-Kamerlid Jessica Van Eijs en CDA-Kamerlid Maurits Von Martels.
Kamerlid Maurits Von Martels vroeg de staatssecretaris ook of het bedrijfsleven intussen voldoende op stoom is om de reductie van het zwerfafval te halen, maar de staatssecretaris zei dat het “te vroeg” was om daar een antwoord op te geven.
Staatssecretaris Stientje van Veldhoven verklaarde dat ze ging onderzoeken wat het effect is van blikcoating op het milieu.
Ze ontraadde de Tweede Kamer om de eerste drie moties te stemmen. Over de vierde motie, van Dik-Faber, laat ze het oordeel aan de Kamer. De Tweede Kamer stemt donderdag over de moties.
Herbekijk het plenair debat Ontwerpbesluit maatregelen kleine kunststof drankflessen
Gerelateerde artikels
AD, In drankblikje zit ook plastic, 1 juni 2019
RTL Nieuws, ‘Hef statiegeld op drankblikjes, die bevatten ook plastic’, 1 juni 2019
De Telegraaf, ’Ook statiegeld op blikjes’, 1 juni 2019
AfvalOnline, Recycling Netwerk pleit opnieuw voor statiegeld op blik, 1 juni 2019
Radar, ‘Drankblikjes met plastic moeten onder de statiegeldregeling vallen’, 1 juni 2019
Distrifood, Nieuw pleidooi voor statiegeld op blikjes, 1 juni 2019
Het Parool, Milieuorganisatie: ook in blikjes zit plastic, 1 juni 2019
Metronieuws, Ook blikjes in de statiegeldregeling?, 1 juni 2019
MarketingTribune, Pleidooi voor statiegeld op blikjes: er zit plastic op, 1 juni 2019
Door het aluminium omhulsel op te lossen in zoutzuur, wordt het verborgen laagje plastic zichtbaar. Dat wordt getoond in onderstaand filmpje en op de foto’s. Alle geteste blikjes, van merken die in Nederland het vaakst in het zwerfafval worden gevonden, blijken dergelijk plastic aan de binnenkant te bevatten. Dit plastic wordt gebruikt om een reactie tussen de drank en het aluminium of staal van het blikje te voorkomen.
Alleen al in Nederland werden het voorbije jaar 1,58 miljard blikjes verkocht. Dat is 13,3 procent meer dan twee jaar geleden. Ook het aandeel van blikjes in het zwerfafval groeit: het afgelopen jaar steeg het aantal rondzwervende blikjes gemiddeld van 22,5 naar 24,3 stuks per kilometer volgens metingen van Dirk Groot, die 1.000 kilometer in 43 verschillende gemeenten heeft onderzocht op rondzwervende drankverpakkingen. Tijdens de World Clean Up Day Nederland 2018 stonden blikjes op nummer twee van de tien meest gevonden items.
De aanwezigheid van plastic in blik werpt een nieuw licht op de milieuvervuiling veroorzaakt door blikjes. Staatssecretaris Stientje van Veldhoven hield met haar “focus op plastic” tot nu toe de blikjes buiten de statiegeldwetgeving.
Disclaimer: dit is een gevaarlijk experiment met bijtende stoffen die brandwonden veroorzaken. Dit mag enkel door volwassenen die kennis van chemie hebben en beschermende kledij dragen uitgevoerd worden. Video mag gebruikt en gedeeld worden op voorwaarde van vermelding van Recycling Netwerk Benelux en een link naar www.recyclingnetwerk.org.
Staatssecretaris Van Veldhoven prioriteert plastic vervuiling…
De staatssecretaris voor Infrastructuur en Waterstaat Stientje van Veldhoven (D66) geeft in haar afvalbeleid voorrang aan de strijd tegen de plastic soep. “De relatie met onze eigen gezondheid (…) maakt die hele plastic soep toch een bijzonder probleem, waarom het ook echt mijn prioriteit heeft,” aldus Van Veldhoven. Ze geeft dit als reden om de discussie over statiegeld in te perken tot plastic flesjes.
Ondanks herhaaldelijk aandringen van de oppositiepartijen en regeringspartij ChristenUnie, om ook blikjes aan te pakken, blijft Van Veldhoven de blikjes uitsluiten van de conceptregelgeving statiegeld en heeft ze nog geen actieplan voorgelegd aan de Kamer. “We weten allemaal dat [blikjes] een ander vraagstuk is dan plastic flesjes (…) Blikjes maken onderdeel uit van een bredere zwerfafvalproblematiek”, verklaarde Van Veldhoven.
Andere regeringspartijen steunen haar daarin. CDA-kamerlid Agnes Mulder benadrukt dat het probleem van plastic flesjes van een andere orde is dan dat van blikjes. Jessica van Eijs (D66) zei in de Tweede Kamer: “Uiteindelijk denk ik dat we plastic echt eerder moeten aanpakken. (…) Plastic is een andersoortig en toch ook wel dringender probleem dan blik.”
… waarvan nu duidelijk wordt dat blikjes hier ook aan bijdragen
Maar nu blijkt dat blikjes ook plastic bevatten. 1,58 miljard verkochte blikjes staan dus voor 1,58 miljard laagjes plastic. Blikjes komen in grote getale in het zwerfafval terecht en dragen zo bij aan de plastic vervuiling. Het plastic laagje zal op termijn uit elkaar vallen tot microplastics.
“Als het de staatssecretaris menens is en ze haar eigen redenering volgt, dan moet ze ook de blikjes aanpakken in de statiegeldregeling. Anders blijft dit een blinde vlek in de strijd tegen de plastic soep”, zegt milieuorganisatie Recycling Netwerk.
De blikjes vormen sowieso al een groot zwerfafvalprobleem
Blikjes maken 62,7 procent uit van het aantal drankverpakkingen in het zwerfafval. Niet alleen komen ze veelvuldig in het zwerfafval terecht, blikjes veroorzaken ook onnodig dierenleed. Als ze met het gras meegemaaid worden, komen er scherpe stukjes blik in het veevoeder die koeien ziek maken, niet zelden met dodelijk gevolg. Het maatschappelijke draagvlak voor statiegeld op blikjes is enorm en nog altijd groeiende.
“Dit alleen al zou voldoende reden moeten zijn voor de staatssecretaris om dit aan te pakken. Nu er bovendien plastic in blikjes blijkt te zitten, is het opnemen van dat type drankverpakking in de statiegeldregeling een must in haar eigen argumentatie tegen de plastic soep”, zegt Recycling Netwerk.
De milieuvervuiling door blikjes riskeert bovendien nog groter te worden door de selectieve keuze van de staatssecretaris om statiegeld enkel op plastic flesjes te voorzien. Er wordt verwacht dat drankenproducenten zullen overstappen van plastic flesjes naar blik. De eerste blikjes in flesvorm zijn al op de markt gesignaleerd.
“Gezien de aanwezigheid van plastic in blikjes, zou dit dus een overstap zijn van een verpakking die uit plastic bestaat, naar een verpakking die plastic bevat. Enkel door ook blikjes op te nemen in de statiegeldregelgeving, kan men eenvoudig dit perverse gevolg voorkomen”, besluit milieuorganisatie Recycling Netwerk.
Gerelateerde artikels
AD, In drankblikje zit ook plastic, 1 juni 2019
RTL Nieuws, ‘Hef statiegeld op drankblikjes, die bevatten ook plastic’, 1 juni 2019
De Telegraaf, ’Ook statiegeld op blikjes’, 1 juni 2019
AfvalOnline, Recycling Netwerk pleit opnieuw voor statiegeld op blik, 1 juni 2019
Radar, ‘Drankblikjes met plastic moeten onder de statiegeldregeling vallen’, 1 juni 2019
Distrifood, Nieuw pleidooi voor statiegeld op blikjes, 1 juni 2019
Het Parool, Milieuorganisatie: ook in blikjes zit plastic, 1 juni 2019
Metronieuws, Ook blikjes in de statiegeldregeling?, 1 juni 2019
MarketingTribune, Pleidooi voor statiegeld op blikjes: er zit plastic op, 1 juni 2019
De blikjes zijn grote vervuilers. 40 procent van het zwerfafval zijn drankverpakkingen. 62,7 procent daarvan zijn blikjes. Als blikjes bij het maaien in het veevoeder belanden, veroorzaken ze kwetsuren in de magen van koeien, met ziekte of de dood tot gevolg. Nu komt aan het licht dat blikjes ook plastic bevatten, toont een experiment van milieuorganisatie Recycling Netwerk. De blikjes die in de natuur belanden, dragen dus bij aan de plastic soep.
“Elk van die redenen zou op zich moeten volstaan om de regering tot actie te brengen ten aanzien van blikjes. De Tweede Kamer stemde in april 2018 ook unaniem de motie van Kamerlid Carla Dik-Faber (ChristenUnie) die de regering vraagt om een actieplan en reductiepercentage voor blik in het zwerfafval in 2020. Meer dan een jaar later is het actieplan er nog steeds niet”, zegt directeur Rob Buurman van Recycling Netwerk.
In april 2019 vroegen de 5 milieuorganisaties Recycling Netwerk Benelux, Natuur & Milieu, Plastic Soup Foundation, de Plastic Soup Surfer en Greenpeace samen aan de regering om de blikjes op te nemen in de statiegeldregeling, of toch minstens die optie te voorzien. De staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66) weigerde dit echter. Ze blijft de statiegelddiscussie beperken tot de plastic flesjes, daarin actief gesteund door D66-Kamerlid Jessica van Eijs en CDA-Kamerlid Agnes Mulder.
Op 13 juni stuurde staatssecretaris van Veldhoven een Kamerbrief. Daarin zegt ze dat het “het wenselijk (is) dat de behandeling van het ontwerpbesluit door uw Kamer voor de zomer van 2019 wordt afgerond”. Kamerlid Kröger vindt het debat over statiegeld echter te belangrijk om via een schriftelijke procedure af te haspelen. Ze vroeg een motiedebat aan. Het is toegezegd dat het debat woensdag doorgaat.
Het Brussels retourpremiesysteem is ingewikkeld opgezet. Toch werden er al 40.000 blikjes mee ingezameld op een ruime maand tijd. Dit toont dat statiegeld werkt, zelfs met de handrem op. Voor het milieu is het wel belangrijk dat er wettelijk een echt statiegeldsysteem wordt ingevoerd, reageert milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux dinsdag op het voorstel van het NSZ om het Brussels retourpremieproject in heel België uit te rollen.
In het Brussels project krijgen mensen een aankoopbon van 5 cent per blikje uit het zwerfvuil dat ze binnenbrengen in een van de 3 Brusselse inzamelpunten. Die aankoopbon is gelimiteerd op 1,25 euro en kan slechts bij een zeer beperkt aantal winkels in Brussel worden ingeleverd.
In echte statiegeldsystemen, zoals in Duitsland en tientallen andere landen, gaat het echter om bedragen van 10 tot 25 eurocent per drankverpakking, die je in alle verkooppunten cash of als waardebon terugkrijgt. Het bedrag dat je terugkrijgt is niet gelimiteerd, analyseert Recycling Netwerk in een uitgebreide vergelijking van de systemen. De hoogte van het bedrag en het gemak waarmee je het statiegeld kan verzilveren in goed bereikbare winkels dragen in sterke mate bij tot het succes van statiegeld om de omgeving proper te houden.
“Het Brussels retourpremieproject is dus “statiegeld met de handrem op”. Er zijn allerlei beperkingen, die het succes afremmen. En toch werden er in de eerste 42 dagen 40.000 blikjes ingezameld volgens de cijfers van Bruzz. Het toont dus hoe groot het potentieel van een echt, volledig en algemeen ingevoerd statiegeldsysteem kan zijn in ons land”, concludeert Recycling Netwerk.
NSZ-voorzitter Christine Mattheeuws zegt dat de handelaars terugschrikken voor investeringen in innamemachines. Nu is het zo dat een zelfstandige die verpakkingen uiteraard ook manueel kan innemen aan de kassa. En in Noorwegen is een handling fee voorzien waarbij de handelaar een financieel dekkende compensatie krijgt voor ieder flesje en blikje dat wordt ingenomen. Voor een eerlijk systeem is het belangrijk dat producenten van flesjes en blikjes mee betalen aan de kosten van de inname. Voor de winkeliers is statiegeld dan juist heel erg interessant, omdat ze zo extra klanten over de vloer krijgen.
“Het Brusselse project is interessant, maar het kan een goed uitgewerkt statiegeld niet vervangen. Om onze straten en natuur proper te krijgen is het noodzakelijk dat statiegeld algemeen via de wet wordt ingevoerd. Anders blijft er een handrem staan op het succes. Dat de zelfstandigen mee willen werken aan statiegeldsystemen is een belangrijk signaal voor de beleidsmakers. We roepen het NSZ dan ook op om de logische volgende stap te zetten en samen met ons en de Statiegeldalliantie te pleiten voor de algemene invoering van statiegeld in de regeerakkoorden van de drie gewesten”, besluit milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux.
Het gebruikte systeem is veel ingewikkelder gemaakt dan de statiegeldsystemen in het buitenland. Het project toont dus wat het potentieel zou kunnen zijn van echt statiegeld.
In het Brussels project krijgen mensen een aankoopbon als ze blikjes binnenbrengen in een van de drie inzamelpunten. Partners in het project zijn Stad Brussel, de ULB, de UCLouvain en ook Fost Plus, de vzw opgericht door de bedrijven die verpakkingen op de markt brengen.
In dit artikel gaan we dieper in op de gelijkenissen en de verschillen tussen dit retourpremiesysteem en een echt statiegeldsysteem, waarover in België op dit moment een fel debat woedt.
Vanaf 2 april staan er twee machines op de universitaire campussen ULB-Solbosch en de UCLouvain campus in Woluwe, en één machine in de Stad Brussel. “Voor elk teruggebracht blikje krijgt u een terugbrengpremie van 5 eurocent in de vorm van een aankoopbon bij onze partnerhandelszaken”, aldus de officiële website van het project, retourpremie.brussels.
Net zoals bij een statiegeldsysteem krijgen mensen een beloning wanneer ze een blikje inleveren. Maar het project verschilt ook op een aantal belangrijke punten van een effectief statiegeldsysteem zoals dat in Scandinavië en Duitsland al jaren succesvol helpt voor een propere buurt en hoge recyclagecijfers.
In het retourpremieproject ontvangt een consument voor elk teruggebracht blikje 5 eurocent in de vorm van een aankoopbon.
In statiegeldsystemen gaat het vaak om hogere bedragen. 10 tot 30 eurocent in verschillende Scandinavische landen, 25 eurocent op grote PET-flessen in Nederland, en op blikjes en plastic flesjes in Duitsland. Schotland, dat begin deze maand besliste om statiegeld in te voeren, voorziet 23 eurocent per drankverpakking. De hoogte van het statiegeldbedrag heeft een belangrijke impact op het retourpercentage, blijkt uit de studie van CE Delft, Kosten en effecten van statiegeld op kleine flesjes en blikjes, augustus 2017.
Bron afbeelding: CE Delft, Kosten en effecten van statiegeld op kleine flesjes en blikjes, augustus 2017.
In het retourpremieproject krijgt de consument in het inzamelpunt een aankoopbon, die hij in de partnerhandelszaken kan inwisselen. De plaats waar de consument zijn blikjes inlevert is dus verschillend van de plaats waar hij zijn beloning te gelde kan maken. De lijst op retourpremie.be bevat slechts 3 inzamelpunten en slechts 7 handelszaken.
In statiegeldsystemen daarentegen krijgt de consument zijn statiegeld cash of als vermindering op zijn aankoop terug. Het statiegeld kan in vrijwel alle verkooppunten teruggekregen worden. Het gaat dus over veel meer plaatsen waar je je blikjes kwijt kan en er ter plekke ook statiegeld voor krijgt. Die zichtbaarheid maakt het makkelijker voor de consument en dat zorgt ervoor dat terugbrengen meer gebeurt.
In het retourpremieproject wordt gevraagd om enkel blikjes uit het zwerfafval terug te brengen: “Mogen huishoudens hun blikjes verzamelen en naar de machine brengen? Dat is niet het doel van het project. We willen een systeem testen dat toelaat om tegelijkertijd de recyclage van blikjes en de netheid van de straten te verbeteren. De huishoudens blijven hun blikjes verzamelen in de blauwe zak. We rekenen erop dat de burgers het spel meespelen”, staat op de website retourpremie.brussels.
In buitenlandse statiegeldsystemen gaat het uiteraard over alle blikjes. Of ze binnen- of buitenshuis geconsumeerd worden, maakt niets uit voor het recht op statiegeld. Hoe minder blikjes uitgesloten worden, hoe succesvoller het systeem.
Een consument kan in het retourpremieproject maximum 1,25€ aan aankoopbonnen per dag/persoon gebruiken. In statiegeldsystemen daarentegen staat er geen plafond op het statiegeld dat men kan krijgen.
Het retourpremieproject bevat dus een reeks beperkingen op de gebruiksvriendelijkheid en de aantrekkelijkheid. De combinatie van het lage bedrag, de moeilijke manier van innen, het beperkt aantal inzamelpunten, het beperkt aantal deelnemende handelszaken, het maximumplafond en de beperking tot blikjes uit het zwerfafval zijn telkens remmen op het functioneren van het pilootproject.
Het is dan ook bijzonder opmerkelijk dat er, ondanks al die beperkingen en remmen, toch 40.000 blikjes zijn ingezameld op 42 dagen, volgens de cijfers van Bruzz. Dat is dus een gemiddelde van meer dan 300 blikjes per inzamelpunt per dag. Ter vergelijking: een statiegeldautomaat in Noorwegen neemt per dag gemiddeld 740 blikjes én flesjes in.
“Ondanks dat het pilootproject nodeloos ingewikkeld werd gemaakt, werkt het toch! Het geeft aan hoe groot de vraag van de mensen naar een echt statiegeldsysteem wel is. Dit systeem levert hen maar een schijntje op van wat echt statiegeld zou doen. Maar zelfs dan gaan de mensen er nog op in. De consumenten willen hun blikjes zo milieuvriendelijk mogelijk kwijt geraken. De motor van statiegeld is zo sterk, dat het zelfs vooruitgaat met de handrem op”, analyseert milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux.
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) doet nu alsof zij eindelijk echt een dwangsom oplegt aan het Afvalfonds Verpakkingen om de recyclingnorm nu wel te halen, maar beperkt zich feitelijk tot het voorschrijven van 800 extra afvalbakken in de komende 2,5 jaar. Dat verklaart milieuorganisatie Recycling Netwerk, in reactie op het nieuwsbericht van de ILT woensdagochtend. Recycling Netwerk heeft inmiddels opnieuw beroep ingesteld tegen deze uitsteloperatie.
Recycling Netwerk is bijna drie jaar bezig met formele handhavingsverzoeken om de wettelijke norm voor de recycling van glas te laten handhaven. De Raad van State gaf de milieuorganisatie daarin al twee maal gelijk. In haar uitspraak van 23 januari oordeelde de Raad van State dat de overheid aan het Afvalfonds Verpakkingen een dwangsom moet opleggen.
De ILT verklaarde woensdagochtend 5 juni in een nieuwsbericht uiteindelijk dat het “aan Stichting Afvalfonds Verpakkingen een last onder dwangsom (LOD) op(legt). De maatregel is erop gericht dat de stichting meer glas gaat recyclen. De last verplicht het Afvalfonds onder meer om, voor 31 december 2021, 800 extra glasbakken te plaatsen in Nederland”.
“De Inspectie van Leefomgeving en Transport blijft dus weigerachtig en wil ook de komende jaren accepteren dat niet wordt voldaan aan de recyclingverplichting”, zegt Recycling Netwerk-voorzitter Robbert van Duin: “De ILT focust op een middel (800 extra glasbakken) en niet op het wettelijke doel, namelijk 90% glasrecycling. Met extra glasbakken zal de recycle-norm ook de komende jaren waarschijnlijk weer niet gehaald worden. Om die 90 procent te halen moet de overheid het toenemend aanbod van bierflesjes zonder statiegeld stoppen en bijvoorbeeld opnieuw statiegeld laten invoeren op glazen potten voor onder meer conserven en broodbeleg.”
De door het Besluit beheer verpakkingen voorgeschreven 90% recycling van glas werd de voorbije tien jaar nooit gehaald. Het Afvalfonds Verpakkingen heeft ruime bevoegdheden voor het opleggen van heffingen en kan daarmee het nemen van maatregelen afdwingen. Maar het Afvalfonds Verpakkingen doet dat niet en onze overheid (ILT) accepteert dat.
De producenten zijn er voor verantwoordelijk dat het afval van hun producten en verpakkingen zoveel mogelijk wordt gerecycled. Dat is wettelijk geregeld in productbesluiten die zeggen hoeveel procent er minimaal moet worden gerecycled. Voor glas is dat 90 procent. “Maar deze aanpak met productbesluiten werkt slecht, door te globale voorschriften en onvoldoende handhaving. De gang van zaken rond de handhaving van glasrecycling door de ILT is daar het recentste voorbeeld van”, aldus van Duin.
Meer info
Lees hier de volledige uitspraak van de Raad van State, 23 januari 2019
Lees hier het nieuwsbericht van de ILT, 5 juni 2019
Gerelateerde artikelen
Volkskrant, Miljoenenboete voor verpakkingsfabrikanten als ze niet snel 800 extra glasbakken plaatsen, 5 juni 2019
NRC, Afvalfonds moet honderden glasbakken plaatsen onder last van dwangsom, 5 juni 2019
AfvalOnline, ILT legt Afvalfonds last onder dwangsom op, 5 juni 2019
Nederlands Dagblad, ‘Extra glasbakken laten zetten is lapwerk, 5 juni 2019
Radar, Niet genoeg glas gerecycled, extra glasbakken geplaatst, 5 juni 2019
Hart van Nederland, ‘Extra glasbakken laten zetten is lapwerk’, 6 juni 2019
Distrifood, ‘Overheid moet weer statiegeld invoeren’, 6 juni 2019
Volgens de Europese en Nederlandse wetgeving dient preventie en hergebruik prioriteit te hebben in het afvalbeleid, en de Nederlandse regering doet dit niet, volgens de Rekenkamer.
De Rekenkamer stipt ook aan dat de minister “terughoudend is met het inzetten van wet- en regelgeving om de doelstellingen af te dwingen”. Dat staat in de Resultaten verantwoordingsonderzoek 2018 Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, dat de Rekenkamer woensdag publiceerde.
Milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux deelt de mening van de Rekenkamer. “We verwachten dat de regering bijkomende en nieuwe wetgeving ontwikkelt inzake plastic afval. Daarmee moet de regering haar Europese wettelijke verplichting om in te zetten op preventie en hergebruik concreet en juridisch afdwingbaar maken”, zegt directeur Rob Buurman.
Analyse
1. De Nederlandse overheid volgt niet de wettelijk vastgestelde afvalhiërarchie
De Rekenkamer geeft aan dat de Afvalhiërarchie in acht genomen moet worden. Die zit vervat in Europese Afvalstoffenbeheerswet en Nederlandse Wet Milieubeheer waar de minister zich dus aan dient te conformeren. De Rekenkamer benadrukt dit tot driemaal toe op, pagina’s 41, 43 en in de aanbevelingen op pagina 48.
Die hiërarchie stelt duidelijk dat “preventie” en “voorbereiding hergebruik” prioriteit hebben vóór “recycling” en “verbranding”.
p. 41
p. 43:
De ladder van Lansink kent een soortgelijke hiërarchie. Afvalpreventie en producthergebruik komen voor recycling en verbranding.
Op dit moment stuurt staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66) op plastic recycling van verpakkingen. Dit leidt volgens de rekenkamer tot ongeveer 15% recycling van plastic in totaal.
De Rekenkamer wijst er terecht op dat het Nederlands beleid enkel voor recycling in wetgeving vastgelegde doelstellingen heeft, en zich daardoor beperkt tot slechts 1 aspect van het probleem: “Doelstellingen om de productie en het gebruik van plastics terug te dringen zijn er niet. Het huidige Nederlandse beleid is daarmee gericht op een beperkt deel van de plasticketen.”, schrijft de Rekenkamer (p. 39).
Ook in het vrijwillige ‘Plastic Pact” speelt recycling een hoofdrol. Zo staat in het pact een recyclingdoelstelling van 70% van de eenmalige plastic producten en verpakkingen bij de partijen die het ondertekenen. De ondertekenaars van het Pact engageren zich daarnaast 20% minder plastics te gebruiken. “Deelname aan dit pact is vrijwillig. Er ontbreken financiële sancties bij het niet behalen van de doelstellingen”, onderstreept de Rekenkamer (p. 39)
Aanbeveling Rekenkamer:
Oordeel Recycling Netwerk: De Rekenkamer zegt vrij expliciet dat het Nederlandse afvalbeleid niet conform de verplichtingen van de Europese wetgeving verloopt. Die bepalen dat er prioriteit moet zijn voor preventie en hergebruik, maar de prioriteit van de Nederlandse regering ligt bij inzameling, recycling en verbranding. Dat is wettelijk gezien niet toegestaan.
Het leggen van prioriteit op preventie en hergebruik is zowel door Nederlandse als Europese wetgeving een wettelijke plicht. Nu wordt dat enkel ingevuld met een volledig vrijwillige, niet sanctioneerbare, en niet afdwingbare doelstelling in het Plastic Pact, terwijl de recyclingdoelstelling voor plastic verpakkingen wél afgedwongen kan worden.
De hoge mate van vrijblijvendheid van het Plastic Pact, dat in artikel 18 letterlijk stipuleert dat “de nakoming van de afspraken in het Plastic Pact niet in rechte afdwingbaar is”, was ons eerder al een doorn in het oog.
We verwachten dat de minister zich houdt aan de wettelijk bepaalde afvalstoffenhiërarchie en per direct werk maakt van een wettelijk kader dat inzet op een vermindering van de productie van plastics (preventie) en hergebruik stimuleert ten opzichte van wegwerpplastics.
Producten die gemaakt worden van enkel virgin plastics moeten worden verboden om de productie van nieuwe plastics een halt toe te roepen. Het verplicht stellen van een percentage gerecycled materiaal in plastic producten of plastic grondstoffen zal ook sterk helpen om de economie te ontkoppelen van nieuwe plastics. Een shift van wegwerp naar hervulbaar en herbruikbaar moet worden gestimuleerd bijvoorbeeld met doelstellingen en belastingen op wegwerpplastics.
2. De Nederlandse overheid is “terughoudend” met inzetten wet- en regelgeving om doelstellingen af te dwingen
“Wij zien dat de minister de doelstellingen regisserend en stimulerend wil behalen en
terughoudend is met het inzetten van wet- en regelgeving om de doelstellingen af te
dwingen”, schrijft de Rekenkamer. Om tot preventie, hergebruik en een circulaire economie te komen, is meer nodig, schrijft de Rekenkamer:
Ook als het gaat over de invoering van statiegeld op kleine plastic flessen, merkt de Rekenkamer op dat de minister “terughoudend” is. (p. 42)
Dit leidt tot afhankelijkheid van derde partijen zoals het Afvalfonds verpakkingen, Nedvang, gemeenten, inzamelaars, sorteerders, producenten. De inzameling en verwerking van plastics wordt gefinancierd door het bedrijfsleven. De Rekenkamer stelt dat de financieringsmethodiek van de plasticketen moet worden geëvalueerd.
Aanbeveling: De Rekenkamer wijst erop dat in het huidige regeerakkoord de ambitie is uitgesproken dat Nederland in 2050 100% circulair is. Maar voor een volledig circulaire economie in 2050 moet er nog veel gebeuren, aldus de Rekenkamer (p. 41).
Oordeel Recycling Netwerk: we delen de mening van de Rekenkamer dat er dringend bijkomend nieuw beleid nodig is dat leidt tot 100% circulariteit in 2050. Op dit moment leunt de Nederlandse regering nog op achterhaald beleid dat puur focust op inzameling en recycling. De overheid is bovendien te afhankelijk geworden van de goodwill van derde partijen. Het ideaal van samenwerking met het bedrijfsleven prevaleert boven het stellen van duidelijke, handhaafbare regels. De belangrijkste veranderingen komen momenteel uit Europa, zoals de Single-Use Plastics Directive SUPD.
3. Het recyclingbeleid van plastic verpakkingen wordt nog te rooskleurig beoordeeld door de Rekenkamer op basis van niet-kloppende cijfers van het bedrijfsleven
Hoewel de focus meer op preventie en hergebruik moet liggen, is het recyclingbeleid slechter dan de Rekenkamer denkt. De Rekenkamer stelt dat Nederland in Europa koploper is in recycling van plastic verpakkingen op basis van cijfers die worden aangeleverd door het Nederlandse bedrijfsleven. Uit die cijfers zou blijken dat 52% van de verpakkingen wordt gerecycled.
In werkelijkheid is het recyclingpercentage sterk overschat. Dat komt doordat Europese rekenregels momenteel nog toelaten dat een uitgesorteerde afvalstroom al als gerecycled mag worden geteld. Hierdoor wordt vocht, vuil en verkeerd gesorteerde materialen, meegeteld bij de recycling. Realistisch wordt misschien 20-35% van de plastic verpakkingen gerecycled. En dat percentage zegt vervolgens weinig over de kwaliteit van de recycling: veel plastics worden toegepast in laagwaardige producten en leiden in nieuwe toepassingen weer tot plastic vervuiling, zoals bij plastic textiel dat in de wasmachine miljoenen plastic vezels verliest.
De Europese rekenregels worden vanaf halverwege 2020 aangepast. Het Nederlandse recyclingcijfer van plastics zal vervolgens sterk dalen. Tot die tijd heeft het vergelijken van Nederlandse recyclingcijfers met andere Europese landen weinig zin.
Tot slot stelt de Rekenkamer voor om producentenverantwoordelijkheid te verbreden zodat naast verpakkingen ook andere plastic stromen worden gerecycled. Op dit moment gaat nog te veel bruikbaar plastic verloren in verbrandingsovens.
Oordeel Recycling Netwerk: om beleid te voeren is het noodzakelijk dat er betrouwbare cijfers zijn. Na jaren van overschattingen van de recycling van plastic verpakkingen is het belangrijk dat de Nederlandse overheid duidelijk communiceert over de aanstaande dalingen in de recyclingcijfers en een inschatting maakt van de betrouwbaarheid daarvan.
Daarnaast is het belangrijk dat recycling concrete milieuwinst oplevert. Te veel toepassingen roepen echter vragen op. Het gebruik van plastics in straatmeubilair en textiel zijn mogelijk niet duurzaam te noemen omdat ze leiden tot plastic vervuiling. De overheid dient scherpe standaarden te hanteren voor recycling. Succesvoorbeelden zoals de bottle-to-bottle recycling die met behulp van statiegeld mogelijk is, moeten als blauwdruk dienen voor andere plastic verpakkingen.
Dat verklaarde Roseanna Cunningham, staatssecretaris voor Milieu en Klimaat (SNP) zonet in het Schots parlement. Het systeem treedt nog deze regeerperiode in werking, zei Cunningham, milieuminister van de Schotse onafhankelijkheidspartij SNP. Het statiegeldsysteem is heel omvattend. Het komt er op drankverpakkingen van glas, blik en PET-plastic, met de optie om het later uit te breiden naar HDPE-plastic en Tetra Pak verpakkingen.
De Nederlandse regering kan een voorbeeld nemen aan de Schotse beslissing. De conceptregelgeving statiegeld in Nederland beperkt zich in het voorstel van staatssecretaris van Veldhoven (D66) tot kleine plastic flessen. De Schotse beslissing gaat veel verder. De regering besliste namelijk om ook statiegeld op blikjes en glazen drankverpakkingen in te voeren. Ondanks de vraag van 97% van Nederlandse gemeenten en talloze andere organisaties om statiegeld op blik in te voeren, houdt de regering vooralsnog vast aan een onvolledig statiegeldsysteem.
De Schotse regering voorziet in de mogelijkheid om later andere drankverpakkingen toe te voegen. Ook hier blijft de Nederlandse conceptregelgeving voor statiegeld in gebreke. De verandering van het Besluit Beheer Verpakkingen maakt het juist moeilijker om in de toekomst statiegeld op blikjes en andere drankverpakkingen af te dwingen.
Verder laat de Schotse regering zien dat het een innameplicht voor de retail belangrijk vindt. Op die manier wordt gegarandeerd dat consumenten eenvoudig flesjes en blikjes kunnen terugbrengen naar de supermarkt. De Nederlandse milieubeweging vroeg hier al eerder om, maar de conceptregelgeving blijft vooralsnog in gebreke: ze legt doelstellingen op voor de drankenproducenten, maar verplicht de retailers niet tot medewerking.
Schotland heeft een bevolking van 5,4 miljoen inwoners, en is daarmee goed vergelijkbaar met Vlaanderen. Eerder verklaarde de Vlaamse minister-president Geert Bourgeois (N-VA) dat hij Schotland als een voorbeeld ziet. Hij sprak met Sturgeon af om nauwer samen te werken op het vlak van innovatie.
In Vlaanderen talmt de Vlaamse regering echter met de invoering van statiegeld. Alle politieke partijen, behalve de N-VA en bepaalde afdelingen van de Open VLD, zijn voorstander. Ook 60% van de Vlaamse steden en gemeenten, en 80% van de burgers zijn voorstander.
Met de beslissing vervoegt Schotland de rangen van reeds 40 landen die met statiegeld het zwerfafval aanpakken en hun recyclingsector boosten. In Noorwegen en Duitsland deed statiegeld de recycling stijgen tot meer dan 95 procent.
Opmerkelijk is dat de Schotse regering de principebeslissing nam in september 2017, vrij snel nadat drankenmultinational Coca-Cola in februari 2017 verklaarde dat het in Schotland zijn verzet tegen statiegeld opgaf. Dat statiegeld voor de kleinhandel positief kan zijn, was ook de conclusie van een Schotse retailfederatie.
Milieuorganisatie The Association for the Protection of Rural Scotland (APRS) speelde een belangrijke rol. Ze nam het initiatief voor de oprichting van Have you got the bottle?, een alliantie gelijkend op de Statiegeldalliantie die in Nederland en België actief is. Daarmee maakte ze duidelijk dat het draagvlak honderden bedrijven en organisaties voorstander zijn van statiegeld.
De Schotse regering doet een slimme zet met het invoeren van statiegeld. Ze positioneert Schotland als een voorloper op het vlak van klimaat en circulaire economie. Properder straten en natuurgebieden zullen haar populariteit versterken. Ze zet Schotland ook als toeristische bestemming in de kijker. En ze creëert kansen voor Schotse bedrijven om de knowhow rond statiegeld te ontwikkelen.
De Europese single-use plastics richtlijn zorgt ervoor dat alle EU-landen binnen hoogstens tien jaar statiegeld invoeren. De Schotse bedrijven zullen op dat moment een comparatief voordeel hebben in die markt van een half miljard consumenten, analyseert milieuorganisatie Recycling Netwerk.
In Nederland doen Recycling Netwerk Benelux, de Plastic Soup Foundation en GoClean De Liemers samen aan de actie mee. De levensgrote letters Clean Planet – gemaakt van blikjes die tussen het zwerfafval zijn gevonden – verschenen op de oever van de Nederrijn nabij Arnhem.
Met deze actie wordt aandacht gevraagd voor de wereldwijde milieuvervuiling door drankverpakkingen. Vele hiervan belanden in ons milieu. Statiegeld is een bewezen en effectieve maatregel om dit tegen te gaan. Bijna alle Nederlandse gemeenten, alle twaalf provincies, alle 21 waterschappen en 190 bedrijven roepen vanuit de Statiegeldalliantie al geruime tijd op tot uitbreiding van statiegeld in Nederland naar blikjes en kleine plastic flesjes.
De Europese Unie wil drankverpakkingen in het zwerfafval effectief aanpakken. De nieuwe Europese richtlijn over single-use plastic voorziet erin dat plastic flessen binnen tien jaar in alle lidstaten voor 90 procent selectief moet worden ingezameld. In de praktijk betekent dit invoering van statiegeld op plastic flessen in alle EU-landen, omdat alleen met statiegeld dergelijke hoge inzamelingcijfers kunnen worden behaald.
In Nederland vragen milieuorganisaties met deze actie specifiek aandacht voor statiegeld op blikjes. Ze verzoeken de regering om deze mee op te nemen in het wetgevingstraject voor statiegeld. Samen met flesjes maken blikjes doorgaans immers 40 procent van het zwerfafval uit. Tijdens World Cleanup Day in september 2018 stonden blikjes op plek twee en flesjes op plek drie van de gevonden items, zo blijkt uit onderzoek van Plastic Soup Foundation. De blikjes vormen een gevaar voor dieren en vooral voor koeien. Als een weggegooid blikje wordt mee gemaaid, komen er scherpe stukjes in het veevoer. Dit leidt bij koeien tot inwendige bloedingen en geperforeerde darmen, waaraan ze kunnen overlijden.
Statiegeld is nu al in veertig landen doeltreffend in de bestrijding van plastic flessen en blikjes in het zwerfvuil. Het aandeel van grote flessen in het zwerfafval wordt hierdoor met 70 tot 90 procent verminderd, zo berekende het onderzoeksbureau CE Delft in opdracht van de Nederlandse regering.
Samen vragen we wereldwijd aan de regeringen om met statiegeld het zwerfafval aan te pakken, besluiten Recycling Netwerk Benelux, Plastic Soup Foundation, GoClean de Liemers en Proper Strand Lopers.
Voor vragen kunt u contact opnemen met:
Jeroen Dagevos, Plastic Soup Foundation; +31 646 837 886
Tom Zoete, Recycling Netwerk Benelux; +31 616 10 10 50
Peggy Blaauw, GoClean de Liemers: +31 615 896 868
Beeldmateriaal
Het beeldmateriaal (foto’s en video’s), onder andere van de Nederlandse locatie en de landen die volgen, zijn te vinden in de volgende Dropbox folder:
https://www.dropbox.com/sh/6u3ijkzc7zy6lr3/AAD-8Sucs9-fCOISqlHcRG9qa?dl=0.
Deelnemende landen Clean Planet-actie
Hieronder staat een lijst van alle deelnemende landen en organisaties, gerangschikt naar continent.
Australazië:
Azië:
o China: The Green Earth
o Indonesië: Bali Fokus
o Filipijnen: Sea Movement
o Iran: DHZ
Europa:
o Roemenië: Zero Waste Romania
o Letland: Green Liberty
o Tsjechië: Mattoni
o Italië: Comuni Virtuosi
o Noorwegen: Infinitum
o België: Proper Strand Lopers, Recycling Netwerk Benelux
o Nederland: Recycling Netwerk Benelux, Plastic Soup Foundation, GoClean de Liemers
o Spanje: Retorna, Clean Ocean Project
o Portugal (Lissabon en Faro): Sciaena
o Engeland: Campaign to Protect Rural England (CPRE)
o Schotland: Association for the Protection of Rural Scotland (APRS) – Have you got the bottle?
o Verenigd Koninkrijk: Marine Conservation Society (MCSUK)
Zuid-Amerika:
o Argentinië: Donde Reciclo
Noord-Amerika:
o Canada: Environmental Defence
o Verenigde Staten: Story of Stuff
Op donderdag 18 april, voorafgaand aan de eerste snede, verzamelen ABS-boeren in Maarkedal al het blik en plastic dat ze op hun velden vinden. Met deze actie vragen zij om de onmiddellijke invoering van statiegeld in het volgende regeerakkoord.
Drankblikjes die tussen het gras belanden zijn een echte plaag voor veehouders. Als er bij het maaien een blik wordt meegemaaid, belanden er scherpe stukjes blik in het veevoer. Daardoor krijgen de koeien ‘scherp-in’, verwondingen en ontstekingen in de maag. Ze worden er ziek van, soms met overlijden tot gevolg. Scherp-in door stukjes blik treft duizenden koeien per jaar, bleek uit de studie “Als blikken konden doden”. Naar schatting kost dit de Vlaamse veehouderijsector jaarlijks 4,5 tot 6,8 miljoen euro.
De boeren verliezen veel tijd met het opruimen van hun hectaren weiland. Bovendien komen er steeds nieuwe blikjes bij. Het is dweilen met de kraan open. Het is daarom voor boeren vrijwel onmogelijk om alle blikjes op te sporen en op te ruimen. Er hangt echter een grote prijs aan het over het hoofd zien van een blikje.
Met statiegeld op blikjes zouden er 70 tot 90 procent minder in het zwerfvuil belanden. Daarom vraagt boerenorganisatie Algemeen Boerensyndicaat sinds vorig jaar aan de Vlaamse regering om statiegeld in te voeren. Sindsdien is er echter nog steeds geen concreet plan voor de aanpak van de blikjes in het zwerfafval.
De drankenproducenten en vooral de supermarktsector lobbyen heftig tegen statiegeld. Daardoor blokkeerden N-VA en Open VLD de invoering van statiegeld in de Vlaamse regering. Met deze actie laat het ABS zien hoeveel drankverpakkingen er naast slechts enkele weilanden liggen. Statiegeld helpt bij het effectief terugdringen van deze vervuiling en dus ook het dierenleed en de kosten die het met zich meebrengt.
Het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) voert deze Back to Sender-actie zij aan zij met de milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux. De ingezamelde blikjes en flesjes zullen op een later moment Back to Sender worden gestuurd. Met het terugzenden van de blikjes roepen de boeren de N-VA en Open VLD op om hun verzet tegen statiegeld te stoppen.
“Het gebeurt niet elke dag dat boeren en milieuorganisaties aan hetzelfde zeel trekken. Maar het zwerfvuil, voor 40 procent blikjes en plastic flessen, stoort iedereen. Het veroorzaakt plastic soep en kwetsuren bij dieren. Statiegeld is een eenvoudige oplossing die de consument niks kost. Ons geduld raakt stilaan op. Samen vragen we met aandrang dat de Vlaamse regering de onmiddellijke invoering van statiegeld op plastic flessen en drankblikjes in het volgende regeerakkoord inschrijft”, besluiten de twee organisaties samen.
Zie ook :
VRT Nieuws, “Haal zwerfvuil uit voedselketen”, boeren vragen politici onmiddellijk statiegeld in te voeren, 19 april 2019
Het Laatste Nieuws, “Boeren sturen blikjes terug naar de politici: “Onze koeien sterven erdoor, statiegeld is de oplossing”, 19 april 2019
Het Nieuwsblad, Boeren vragen invoeren statiegeld: “Blikjes in bermen doden elk jaar 2.500 koeien”, 19 april 2019
VRT Radio 1, De Wereld Vandaag, Interview met ABS-voorzitter Hendrik Vandamme, 18 april 2019
AVS journaal, Boeren sturen afval terug naar politici
Het debat in de Tweede Kamer over statiegeld was behoorlijk pittig. Bij het Algemeen Overleg van 11 april 2019 bleef de oppositie aandringen bij de staatssecretaris om de in ontwerp zijnde statiegeldwetgeving niet te beperken tot kleine plastic flesjes. Vooral de afwezigheid van blikjes in de conceptregelgeving is de oppositie een doorn in het oog.
Oppositieleden Suzanne Kröger (GroenLinks), Cem Lacin (SP), Frank van Wassenberg (Partij voor de Dieren) en Gijs van Dijk (PvdA) wezen op de gevaren van blik voor koeien. Ze benadrukten dat er dubbel zoveel blikjes als flesjes in het zwerfafval zitten. Ze wezen ook op de voorspelbare verschuiving door drankproducenten van plastic naar blik. Ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten vraagt om die redenen statiegeld op blik. Zes milieuorganisaties namen die vraag op hun Zienswijze op de conceptregelgeving.
Ook vanuit de rangen van de regeringspartijen kwamen scherpe vragen. ChristenUnie Kamerlid Carla Dik-Faber herinnerde aan de motie die een specifieke aanpak vraagt voor blikjes. Die motie kreeg immers de unanieme steun van de Tweede Kamer.
De staatssecretaris van I&W Stientje van Veldhoven (D66) weigerde echter in te gaan op de vraag naar statiegeld op blikjes. Ze verwees naar de “brede aanpak voor zwerfafval” om de blikjes aan te pakken. Ze beweerde dat de uitbreiding naar blik “het wetgevingsproces zou vertragen”.
De staatssecretaris beweerde dat 95% van de blikjes reeds gerecycled wordt. Dat klopt niet voor aluminum blikjes, waar het percentage 62% is. Bovendien leidt de huidige rekenmethode tot overschattingen. De EU scherpt daarnaast de rekenmethode aan waardoor metalen die gewonnen worden uit verbrandingsovens, maar niet afkomstig zijn van verpakkingen, daar ook niet meer bij meegeteld mogen worden.
Volgens CDA-kamerlid Agnes Mulder is statiegeld op blikjes heel duur. Dat klopt niet. In het dure Noorwegen kost het in totaal 3 ore. Dat is 0,32 eurocent per blikje. Daarmee zijn alle kosten van het Noorse statiegeldsysteem gedekt. Met dit bedrag plus de recyclinginkomsten en het deel statiegeld dat niet wordt ingeleverd, krijgen Noorse supermarkten een zogenaamde handling fee uitgekeerd, waardoor zij geen extra kosten hebben.
Door enkel aan statiegeld op plastic flessen te werken, maakt de staatssecretaris een “arbitraire knip”, besloot GroenLinks-Kamerlid Suzanne Kröger. De regelgeving is een “slap aftreksel”, zei Kröger.
SP-Kamerlid Cem Laçin stelde de vraag waarom er geen innameplicht voor supermarkten in de conceptregelgeving staat. De staatssecretaris ontweek deze vraag.
De staatssecretaris bevestigde wel tijdens het Algemeen overleg circulaire economie dat het huidige statiegeld voor grote flessen “blijft bestaan”. Dat het niet wordt verankerd in de wetgeving roept evenwel vragen op.
De staatssecretaris vermeldde dat ze niet minder dan 40 Zienswijzen heeft ontvangen met reacties op de statiegeld-wetgeving. De Zienswijze van 6 milieuorganisaties kan u alvast hier lezen.
Nieuwsuur toont falend afvalbeleid
De uitzendingen van Nieuwsuur van 9 en 10 april toonden dat het afvalbeleid in Nederland reeds decennia faalt. Steeds weer laten de Nederlandse regeringen zich paaien door vage beloftes van de vervuilende bedrijven. Ook het Plastic Pact is een vrijwillige afspraak en vrijwillige afspraken in het verleden hebben dus niet goed gewerkt.
Een jaar geleden reageerde de regering Rutte op de groeiende vraag om statiegeld in te voeren. Voor de plastic flessen gaf de Nederlandse regering de industrie nog twee jaar uitstel. Om de blikjes uit het zwerfafval te krijgen is er nog helemaal niks gebeurd.
Deze namiddag bespreekt het Algemeen overleg circulaire economie het statiegelddossier in de Tweede Kamer.
Bekijk het debat in de Tweede Kamer live hier.
Staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66) verklaarde op 10 maart 2018 dat ze in 2020 nagaat of het bedrijfsleven 90 procent van de plastic flessen weet te recyclen en het volume plastic flessen in het zwerfafval met 70 tot 90 procent weet te reduceren. Als dat niet zo is, beslist ze om in het voorjaar van 2021 het statiegeld effectief statiegeld op kleine plastic flessen toe te passen.
Het zogenaamde “Plastic Pact”, dat de staatssecretaris eind februari voorstelde, zet in op verbetering van de recycling. Maar het is geen oplossing voor zwerfafval of plastic soep. Concrete maatregelen die helpen om het zwerfafval en de plastic soep naar beneden te brengen, zijn nog niet ingevoerd. Het woord statiegeld komt in het hele pact niet eens voor.
Op 4 maart kwam het statiegeld op plastic flessen kleiner dan 1 liter een stap dichterbij. Staatssecretaris van Veldhoven publiceerde de conceptregelgeving voor de invoering van statiegeld. De conceptregelgeving verankert het doel van 90 procent recycling van alle plastic drankflessen in de wet. Dat helpt om de inzameling en recycling op hoog niveau te realiseren. Maar het kan niet zo zijn dat de innameverplichting voor supermarkten en grote verkooppunten uit de wet verdwijnt. Dat zet de deur open om de invoering van statiegeld te frustreren.
Het is ook niet goed dat het huidige verpakkingsbesluit wordt beperkt in scope. Binnen de huidige regelgeving is het nog mogelijk om eenvoudig te beslissen over statiegeld op nieuwe drankverpakkingen zoals blikjes. Het nieuwe wetgevende voorstel maakt het echter moeilijker om blikjes of andere drankverpakkingen in de toekomst in te voeren. Terwijl 95 procent van de gemeenten en 79 procent van de Nederlanders voorstander is van statiegeld, niet alleen op plastic flessen maar ook op blikjes.
In de zienswijze (PDF) van milieuorganisaties Recycling Netwerk, Natuur & Milieu, Plastic Soup Foundation, de Plastic Soup Surfer, Stichting De Noordzee en Greenpeace staan onze kritieken op de conceptregelgeving in meer detail beschreven.
Over de blikjes nam de regering nog helemaal geen standpunt in, terwijl er nog meer blikjes dan plastic flessen op straat liggen. Blik in het zwerfafval vormt bovendien een groot gevaar voor koeien. Nochtans stemde de Tweede Kamer unaniem de motie van CU, D66, CDA en VVD die de regering verzoekt om met het bedrijfsleven en de gemeenten afspraken te maken over een actieplan en reductiepercentage voor blik in 2020.
In een brief van 3 juli 2018 geeft Van Veldhoven aan dat ze VNG en Stichting Afvalfonds Verpakkingen heeft gevraagd een voorstel te doen voor de aanpak van blikjes conform de motie. Afvalfonds en VNG hebben echter aangegeven dat ze niets zien in een aparte aanpak voor de blikjes.
Dat betekent dat de unaniem goedgekeurde motie van de Tweede Kamer niet wordt uitgevoerd. De vraag hoe de regering en de staatssecretaris hiermee omgaat wordt steeds dringender. Statiegeld zou het aantal blikjes in het zwerfafval met 70 tot 90% doen dalen. Het wordt tijd dat staatssecretaris Van Veldhoven hierin de regie neemt.
Sinds het Nederlandse kabinetsbesluit zijn er op Europees niveau wel snellere en daadkrachtige stappen gezet. De net goedgekeurde Europese Single-use plastic richtlijn verbiedt een reeks plastic wegwerpproducten, schrijft 90% gescheiden inzameling van plastic flessen voor en maakt de producenten van verschillende soorten wegwerpplastics (waaronder plastic flesjes) financieel verantwoordelijk voor de opruimkosten van hun afval.
Deze Europese beslissingen zijn het startschot van een revolutie in de plastic-, drank en supermarktbranche. Ze moeten binnen twee jaar worden ingevoerd in het nationaal recht van alle lidstaten. De eis voor 90% gescheiden inzameling betekent dat statiegeld sowieso in heel Europa zal worden ingevoerd de komende jaren.
Alle twaalf Nederlandse provincies, alle 21 waterschappen, 95 procent van de Nederlandse gemeenten en honderden organisaties sloten zich intussen aan bij de Statiegeldalliantie. Zij vragen de onmiddellijke invoering van statiegeld op plastic flessen én drankblikjes, dus zonder verder uitstel voor de industrie. Ook grote namen zoals landbouworganisatie LTO, multinational Ecover, supermarkt Ekoplaza en ASN Bank zijn partner van de Statiegeldalliantie geworden.
Om een statiegeldsysteem goed te doen werken moet de regering ook de innameplicht van de supermarkten in een statiegeldsysteem wettelijk vastleggen. De regelgeving mag niet beperkt worden tot kleine plastic flessen. Ze moet ook statiegeld op blikjes en andere drankverpakkingen opnemen.
Dat schrijven de 5 milieuorganisaties Recycling Netwerk Benelux, Natuur & Milieu, Plastic Soup Foundation, de Plastic Soup Surfer en Greenpeace in hun gezamenlijke Zienswijze op de conceptregelgeving over statiegeld. Ook Stichting De Noordzee steunt deze zienswijze. De conceptregelgeving werd door staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66) uitgewerkt en werd op 4 maart gepubliceerd in de Staatscourant.
Donderdag 11 april bespreekt het Algemeen Overleg Circulaire Economie het statiegelddossier in de Tweede Kamer.
De milieuorganisaties stellen vast dat de huidige formulering van de conceptregelgeving niet afdoende is om een succesvolle en breed gedragen invoering van statiegeld te garanderen. Op de volgende punten schiet de conceptregelgeving tekort en dient ze aangepast te worden:
1) De innameplicht voor verkooppunten moet onderdeel zijn van de regelgeving
2) De regelgeving moet niet op voorhand worden beperkt tot kleine plastic flessen en slechts enkele dranken
3) In de regelgeving dient ook (de optie van) statiegeld op blikjes en andere drankverpakkingen te worden opgenomen
4) De verantwoordelijkheid moet liggen bij producenten én retailers.
Meer info: Lees hier de volledige tekst van de Zienswijze conceptregelgeving statiegeld (PDF) die de milieuorganisaties hebben ingediend bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
Milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux helpt de gemeente Bredene bij het opzetten van een proefproject rond statiegeld dat volgend jaar van start gaat. De gemeente wil met statiegeld een oplossing vinden voor de plastic flessen en blikjes in het zwerfafval. De kustgemeente is het beu te wachten op de Vlaamse regering.
Bredene is de eerste gemeente in Vlaanderen die deze stap zet. De badgemeente heeft twee doelstellingen voor ogen: de hoeveelheid zwerfvuil drastisch naar beneden halen, en een betere recyclage van plastic en blik mogelijk te maken.
“Zwerfvuil is irritant voor mensen die langs het strand of in het park wandelen. Koeien die stukjes van blik binnenkrijgen, worden ziek of gaan dood. Mensen maken geen strand- of boswandelingen om constant vuilnis te zien liggen, dan kunnen ze even goed gaan wandelen in een containerpark. Vogels en vissen raken verstrikt in zwerfvuil of zien het aan voor voedsel”, zegt de burgemeester van Bredene, Steve Vandenberghe (sp.a).
Hij vraagt de andere kustgemeentes tijdens het kustburgemeestersoverleg van woensdag 3 april om mee te stappen in het project.
40 procent van het volume zwerfafval bestaat uit blikjes en plastic flessen. Bredene rekent erop dat statiegeld dit significant doet dalen. Een propere omgeving is immers een belangrijke troef voor een kustgemeente. In Duitsland wordt dankzij het statiegeldsysteem tot 98% van de drankverpakkingen teruggebracht.
Related articles:
Het Nieuwsblad, Kustgemeente is zwerfvuil moe: in Bredene gooi je vanaf 2020 geen enkel blikje zomaar weg
Om de supermarkten en drankproducenten aan te zetten hun verzet tegen statiegeld te staken, sturen mensen maandag 25 maart drankverpakkingen uit het zwerfafval terug naar de fabrikanten. Deze actie is onderdeel van de reeds lopende BackToSender-campagne van Recycling Netwerk Benelux.
Op zaterdag 23 maart vond in Nederland de Landelijke Opschoondag plaats. Deze wordt ieder jaar weer georganiseerd door Nederland Schoon.
De mensen die deelnemen aan deze opruimactie doen dit met de beste bedoelingen en verdienen ieders respect; zij dragen vrijwillig hun steentje bij aan het schoner maken van hun buurt.
Alleen opruimen biedt echter geen oplossing voor het zwerfafvalprobleem. Een straat of buurt is misschien voor even schoon, maar zwerfafval is niet verholpen voor de rest van het jaar. Al snel belandt er nieuw zwerfafval, zoals drankverpakkingen, in het milieu. Het is dweilen met de kraan open.
Ongeveer 40% van het zwerfafval bestaat uit blikjes en kleine plastic flesjes. In Duitsland en Scandinavië liggen deze drankverpakkingen niet tot nauwelijks in het milieu omdat er statiegeld op zit. Wanneer we in Nederland statiegeld op deze blikjes en kleine plastic flessen zouden heffen, zouden ook onze straten en bermen het hele jaar door schoner zijn.
De drankenproducenten en supermarkten, met Albert Heijn op kop, verzetten zich echter tegen de uitbreiding van statiegeld naar alle plastic flessen en blikjes. Omdat wij willen dat zwerfafval effectief wordt aangepakt, roepen wij de drankenproducenten en supermarkten op hun verzet tegen statiegeld te staken met deze nieuwe BackToSender-actie.
Daarbij leggen de zwerfafvalrapers de blikjes en flesjes die ze in het zwerfafval aantreffen vast op foto en delen ze deze op social media met #BackToSender en #StatiegeldHoudtNederlandSchoon.
Vervolgens sturen ze eventueel de drankverpakkingen via antwoordnummers gratis per post terug naar de drankenproducent of supermarkt. Elk blikje en flesje gaat gepaard met de oproep richting de producent om zich als voorstander van statiegeld uit te spreken.
Dit doen wij op maandag 25 maart om aan te tonen dat er slechts twee dagen na de Landelijke Opschoondag helaas nog steeds, of weer, drankverpakkingen in het zwerfafval liggen. Opruimen houdt de drankverpakkingen niet uit ons milieu, statiegeld wel.
Volg de actie op de BackToSender website, Twitter en Facebook.
Je kan dit statiegeldbonnetje (download) erbij fotograferen.
Je kan eventueel deze brief (pdf) naar de producent sturen.
Statiegeld op kleine plastic flesjes is vandaag weer een stuk dichterbij gekomen in Nederland. Producenten van frisdrank en water worden verplicht tot de invoering van statiegeld op plastic flessen van minder dan 1 liter wanneer de tekst gaat gelden van het wettelijke besluit dat vandaag in de Staatscourant is gepubliceerd.
Een mooie eerste stap in het wetgevingsproces. Extra goed is dat ook het doel van 90 procent recycling van alle plastic drankflessen in de wet verankerd wordt. Maar het kan niet zo zijn dat de innameverplichting voor supermarkten en grote verkooppunten uit de wet verdwijnt. Dat zet de deur open om de invoering van statiegeld te frustreren. Dat zegt milieuorganisatie Recycling Netwerk in een eerste reactie op de publicatie van de conceptregelgeving in de Staatscourant maandag.
In 2018 sloten alle provincies, meer dan 90 procent van de Nederlandse gemeenten en de honderden organisaties zich aan bij de Statiegeldalliantie. Die vraagt de onmiddellijke invoering van statiegeld, dus zonder verder uitstel voor de industrie. Ook landbouworganisatie LTO, multinational Ecover, supermarkt Ekoplaza en ASN Bank werden partner van de Statiegeldalliantie.
Het Plastic Pact zal helpen voor efficiëntere recycling van plastics in Nederland. Maar het zal het zwerfafval en de plastic soep niet verhelpen, reageert milieuorganisatie Recycling Netwerk donderdag op de overeenkomst tussen staatssecretaris Stientje van Veldhoven (D66) en voornamelijk bedrijven die plastic produceren of toepassen.
Alle initiatieven om het plastic probleem in te dammen, zijn welkom. Maar de afspraken in het pact maken de uit de hand gelopen plastic productie slechts een beetje minder vervuilend. De noodzakelijke fundamentele systeemwijziging om anders om te gaan met plastics blijft uit, analyseert directeur Rob Buurman van Recycling Netwerk.
Onze vier opmerkingen op het Plastic Pact:
Het engagement over reductie of hergebruik van plastics kan sterker
Het pact helpt amper om de vervuiling door plastic zwerfafval en plastic soep tegen te gaan
Het pact stimuleert het gebruik van biobased plastics, maar die zijn in het milieu net zo schadelijk als fossiele plastics, en geen oplossing voor de plastic soep.
Het pact spreekt niet over statiegeld op plastic flessen of andere producten
De invoering van statiegeld op kleine plastic flessen is onvermijdelijk. Maar nog altijd zwijgen bedrijven erover, of lobbyen ze er tegen, zoals ondertekenaar Albert Heijn.
Het Plastic Pact legt uitdrukkelijk geen juridische verantwoordelijkheid bij de bedrijven
Het is een vrijwillig engagement. Omdat deze beloftes niet in een wettekst staan, zijn ze niet handhaafbaar door de overheid als ze niet nagekomen worden.
Het is niet de bedoeling dat noodzakelijke regelgeving wordt vervangen voor vrijblijvende afspraken. Recycling Netwerk pleit daarom voor:
De omvang en urgentie van de plastic vervuiling is dusdanig, dat we de luxe niet meer hebben om zes jaar lang te wachten wat deze vrijwillige afspraken in het Plastic Pact opleveren. Recycling Netwerk vraagt dan ook dat regering en parlement handhaafbare wetten en besluiten stemmen om de almaar groeiende plastic lawine echt te stoppen. Vrijwillige afspraken zijn in 2019 too little, too late.
Related articles: AfvalOnline, Plastic Pact: 20 procent reductie, 100 procent recyclebaar, 21 februari 2019
Interview NPO Radio 1 met Rob Buurman over het Plastic Pact (21 februari 2019)
Rob Buurman, directeur Recycling Netwerk Benelux rob.buurman@recyclingnetwerk.org +31 616 40 10 40
Perscontact: Tom Zoete, communicatie Recycling Netwerk Benelux tom.zoete@recyclingnetwerk.org +31 616 10 10 50
Recycling Netwerk is lid van de internationale Break Free From Plastics-beweging.
Statiegeld is het systeem waarbij een klein bedrag wordt betaald bij de aankoop van een product. Het volledige bedrag wordt terugbetaald wanneer het product weer wordt ingeleverd.
In Nederland zit er statiegeld op hervulbare glazen flessen en op plastic flessen van meer dan 1 liter. In België zit er statiegeld op hervulbare glazen flessen. Maar er is nog geen statiegeld voor alle plastic flessen en niet voor de blikjes.
Alles wat wij doen kost energie, dus ook de productie, consumptie en verwerking van drankverpakkingen. Het doet ertoe hoe we dat systeem precies inrichten. De keuze voor materialen van drankverpakkingen, het vervoer van de verpakkingen naar de winkel, de manier hoe we het afval inzamelen, dat alles bepaalt hoe groot de CO2-voetafdruk is van de drankverpakkingen.
Statiegeld is een methode om de CO2-voetafdruk van de drankverpakkingen naar beneden te krijgen. Alles meegerekend, van de productie van het plastic tot het recyclen of verbranden van het flesje, leidt statiegeld tot een CO2-besparing ten opzichte van de huidige inzamelsystemen. Met statiegeld worden meer plastics goed gerecycled, worden ze minder verbrand en is er minder olie nodig om nieuw plastic te produceren.
Hieronder berekenen we wat het verschil is aan uitstoot van CO2 tussen statiegeldsystemen en de huidige inzamelsystemen in Nederland en België.
Plastic flessen
In 2017 voerde CE Delft in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een studie uit naar de kosten en effecten van statiegeld. De studie becijferde daarbij ook de CO2-besparing die statiegeld op kleine plastic flessen en blikjes oplevert.
De CO2-berekening in de statiegeldstudie leunt sterk op een onderzoek uit 2011 van CE Delft waarin de milieuverschillen voor verschillende inzamelsystemen in kaart worden gebracht. De conclusie daarbij was dat de hoeveelheid recyclaat die wordt geproduceerd en ingezet in nieuwe producten, doorslaggevend is. De invloed van transport ten opzichte van het hergebruik van het materiaal, is bijvoorbeeld beperkt.
De statiegeldstudie schat in dat op dit moment effectief 58% van de kleine plastic flessen wordt gerecycled. Wanneer dat met statiegeld wordt opgetrokken naar 90% dan levert dat voor plastic flessen een jaarlijkse CO2-besparing op van 20 kton.
Blikjes
Voor blikjes wordt er een onderscheid gemaakt tussen blikjes uit staal en blikjes uit aluminium. De studie schat dat de verschillen voor blikjes van staal beperkt zijn omdat die relatief goed terug te winnen zijn uit verbrandingsovens. Bij aluminium blikjes treden er echter grotere verliezen op. De studie komt voor aluminium blikjes momenteel uit op een recyclingpercentage van 62%. Bij een 90% retour van blikjes, wordt volgens de studie uiteindelijk 96% van het aluminium blik gerecycled. Dat leidt tot een CO2-besparing van 34 kton.
De uitbreiding van statiegeld naar plastic flesjes en blikjes, uitgaande van 90% inzameling, zou in Nederland dus een jaarlijkse vermindering van 54 kton CO2-uitstoot opleveren.
We maken wel twee kanttekeningen bij deze cijfers. Allereerst wordt er momenteel minder van de plastic flessen gerecycled dan het percentage van 58% dat CE Delft hanteert voor de vergelijking. Een retourpercentage van 90% dankzij statiegeld zou dus een grotere verbetering zijn, en nog meer CO2-reductie behalen.
Bij de huidige rekenmethode wordt ook vocht en aanhangend vuil meegeteld bij het ingezamelde gewicht van de plastic flessen. Dat leidt tot een overschatting van de huidige recycling, en dus een onderschatting van de milieuwinst van statiegeld. Volgens sorteeranalyses van Eureco in opdracht van Rijkswaterstaat blijkt namelijk dat 41,8% van het gewicht van plastic flessen eigenlijk bestaat uit vocht en vuil. Het valt te verwachten dat de plastic flessen die worden geteld als ‘gerecycled’ ook een gelijkaardig aandeel vocht en vuil bevatten, waardoor het werkelijke recyclingpercentage van kleine plastic flessen substantieel lager uitvalt dan 58%. Het ligt eerder tussen de 30 en 40%. De werkelijke CO2-winst van 90% inzameling via statiegeld zal dus substantieel hoger liggen dan eerder is berekend.
Plastic flessen
In 2015 voerde de officiële Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij OVAM een impactanalyse uit naar de invoering van statiegeld op eenmalige drankverpakkingen. Bij deze analyse werd niet doorgerekend wat de CO2-winst is van een statiegeldsysteem.
Uit het Nederlandse studiewerk valt op te maken dat de inzet van gerecycled materiaal de belangrijkste factor is voor het bepalen van de CO2-winst. Volgens de Nederlandse statiegeldstudie leidt de extra recycling van 7,6 kton PET tot een CO2-winst van 34 kton. Dat betekent 4,47 kton CO2-besparing per kton extra recycling van PET. Voor aluminium gaat de studie uit van 7 kton CO2-besparing voor iedere kiloton extra recycling.
Om de Nederlandse kengetallen toe te passen op de Vlaamse situatie is het nodig te bepalen met welk aandeel de recycling in België zou stijgen ten gevolge van statiegeld op plastic flessen en blikjes, zo staat ook in de impactstudie van de OVAM. Hieronder doen we de berekening.
Volgens studiewerk van Recover wordt de helft van de PET-flessen op de Vlaamse markt gerecycled (volgens cijferwerk van Fost Plus is dat 87,7%, maar hun rekenmethode leidt tot overschattingen). In Vlaanderen wordt jaarlijks 32 kton PET gebruikt voor drankverpakkingen. Als de recyclage van 50% verbetert naar 90% dan wordt dus 12,8 kton extra plastic gerecycled. Uitgaande van de Nederlandse CO2-besparing van 4,47 kton per kton PET-recycling, gaat het dan om 57,2 kton CO2-besparing bij de productie van plastic flessen in Vlaanderen.
Blikjes
In de Vlaamse statiegeldstudie van OVAM staat dat jaarlijks 4,966 kton aluminium blikjes op de Vlaamse markt wordt gebracht, waarvan volgens de studie 69,2% gescheiden wordt ingezameld en gerecycled. Dat levert 3,436 kton op.
Dan blijft er 1,530 kton aluminum over. Als we ervan uitgaan dat dit aluminium naar de verbrandingsoven gaat, dan wordt een deel ervan teruggewonnen uit de bodemassen. De efficiëntie daarvan wordt in de Nederlandse statiegeldstudie geschat op 62%. Het onderzoek van Recover haalt onderzoek van HJ P Claassens aan, dat een recyclingefficiëntie van aluminium uit bodemassen van 32% berekende. Uitgaande van een efficiëntie van 32 tot 62%, wordt zo nog 0,489 tot 0,948 kton gerecupereerd.
Er wordt in Vlaanderen met het huidige systeem dus in totaal 3,925 tot 4,385 kton aluminum van de blikjes gerecycleerd.
Een statiegeldsysteem met 90% gescheiden inzameling zou, samen met terugwinning van aluminium uit verbrandingsovens (voor de overige 10% blikjes), op een totale recyclage van 93,2 tot 96,2% uitkomen. Hierbij wordt dan 4,589 tot 4,777 kton aluminum gerecycleerd. Ten opzichte van de huidige situatie gaat dan om 0,392 tot 0,663 kton extra recycling. Uitgaande van 7 kton CO2-besparing per kton extra aluminiumrecycling, is er sprake van 2,7 tot 4,6 kton CO2-reductie bij statiegeld op blikjes.
De uitbreiding van statiegeld naar plastic flessen en blikjes, uitgaande van 90% inzameling, zou in Vlaanderen dus een jaarlijkse vermindering van 59,9 tot 61,8 kton CO2-uitstoot opleveren.
Statiegeld op plastic flessen zou in Vlaanderen (uitgaande van 90% gescheiden inzameling) de CO2-uitstoot met ongeveer 59,9 tot 61,8 kton CO2 verminderen. Dat is meer dan in Nederland (54 kton CO2). Dat heeft drie belangrijke oorzaken. Allereerst is er in Nederland statiegeld op grote plastic flessen, waardoor die nu al goed worden ingezameld en gerecycled. Ten tweede wordt in Vlaanderen relatief veel dranken in plastic geconsumeerd. Ten derde gaan we in de berekening voor Nederland uit van een kunstmatig hoog recyclingcijfer van de kleine plastic flessen, terwijl Recover in Vlaanderen een realistische inschatting heeft gemaakt van de recyclage van plastic flessen.
Statiegeld op plastic flessen en blikjes helpt om de CO2-voetafdruk in Nederland en Vlaanderen samen met ongeveer 115 kton te verminderen. Bomen planten is een veelgehoord recept om CO2 te compenseren. Een gemiddelde boom haalt jaarlijks ongeveer 20 kg CO2 uit de atmosfeer. Dat betekent dat de CO2-milieuwinst van statiegeld in Vlaanderen en Nederland in een jaar gelijkstaat aan de hoeveelheid CO2 die 5,8 miljoen bomen in een jaar uit de atmosfeer halen.
Van een blikje Coca-Cola of een flesje Spa is de verpakking verantwoordelijk voor een belangrijk deel en soms zelfs het grootste deel van klimaatvoetafdruk.
Bij de Groep Spadel zijn de verpakking en ingrediënten volgens hun eigen rapport samen verantwoordelijk voor 55% van de totale carbon footprint. De productie (20%) en logistiek (22%) wegen minder zwaar dan de flesjes zelf. Steeds meer producenten beseffen dat ze klimaatneutraal moeten worden. Een van de beste manieren om dat te bereiken, is gebruik maken van gerecycled materiaal.
Door virgin PET te vervangen door gerecycled PET (rPET) kan de totale CO2-afdruk van de verpakking sterk verminderen. Volgens de Ecoinvent dataset (v3.4 voor IPCC 2013 GWP 100a), is de bijdrage van rPET 0,472 CO2 eq/kg en die van virgin PET 2,92 CO2 eq/kg. De productie van nieuwe, virgin PET-plastic veroorzaakt ruim vijf keer zo veel CO2-afdruk dan het gebruik van gerecyclede PET. Dat betekent dat een plastic fles van 100% gerecycled materiaal een 80% lagere klimaatvoetafdruk heeft dan een fles gemaakt van virgin PET (de precieze winst kan variëren naar gelang de lokale omstandigheden).
Statiegeld helpt producenten op twee manieren. Allereerst zorgt het ervoor dat er meer materiaal wordt ingezameld voor hergebruik. Daardoor kan het aandeel gerecycled materiaal in een flesje worden verhoogd. Ten tweede zorgt statiegeld voor een schone stroom gerecycled PET. Die kan men direct gebruiken voor nieuwe flessen. De PET die in Nederland met ‘Plastic Heroes’ en in België met de blauwe zak wordt ingezameld, bevat meer verontreinigingen. Daardoor is de Plastic Heroes-PET en de blauwe-zak-PET moeilijker in te zetten in nieuwe PET-flessen.
De Nederlandse statiegeldstudie van CE Delft heeft enkel berekend wat de kosten zijn van de uitbreiding van het huidige statiegeldsysteem naar kleine plastic flesjes en blikjes. Ze geeft daardoor geen goed beeld van de totale kosten van het statiegeldsysteem.
De Vlaamse statiegeldstudie van de OVAM berekende wel de totale kosten en schat dat de kosten voor het bedrijfsleven 36 miljoen euro bedragen terwijl de inkomsten op 78 miljoen worden geschat (tabel 3, scenario 5). Het grootste deel van die inkomsten bestaat uit niet ingeleverde flessen en niet ingeleverde bonnetjes. Als we die inkomsten buiten beschouwing laten dan kunnen we stellen dat de totale kosten van het systeem 21 miljoen euro bedragen.
Statiegeld leidt tegelijk tot een kostenreductie bij het huidige inzamelsysteem van verpakkingen, ter waarde van 9,3 miljoen euro (tabel 5), maar ook tot een verminderde inkomst van materialen via de inzameling van de blauwe zak, ter grootte van € 12,8 miljoen.
Tot slot schat de Vlaamse statiegeldstudie dat jaarlijks 20,1 miljoen wordt bespaard op het opruimen en voorkomen van het zwerfafval (tabel 3). Uitgaande van het studiewerk van de OVAM, kost de invoering van statiegeld op plastic flessen en blikjes volgens het studiewerk van de OVAM in totaal ongeveer 3,5 miljoen euro per jaar.
Maar om de echte totale kosten te bepalen, moet worden gekeken naar de bredere maatschappij. In opdracht van Recycling Netwerk becijferde een student van Universiteit Wageningen dat de Vlaamse Veehouderij jaarlijks 4,5 tot 6,8 miljoen euro kwijt is aan de kosten van zwerfafval, waarbij flesjes en vooral blikjes een belangrijke rol spelen. Bij het maaien belanden er soms stukjes van weggegooide blikjes of ander zwerfvuil in het veevoeder. Die stukjes veroorzaken letsels in de magen van runderen waardoor naar schatting 2.051 tot 2.474 koeien jaarlijks overlijden. Met statiegeld belanden er veel minder blikjes in de berm. Die kostenpost zou dus dalen.
Een rapport van Recover en Interafval stelde dat de Vlaamse kost van het zwerfafval van verpakkingen in de ordegrootte van 1 miljard euro ligt. Flesjes en blikjes maken maar liefst 40% uit van het totale volume zwerfafval en zijn overduidelijk de belangrijkste verpakkingen in het zwerfafval. Het geeft een indicatie van de brede maatschappelijke winst die geboekt wordt wanneer statiegeld op flesjes en blikjes wordt ingevoerd.
Vanuit maatschappelijk oogpunt, is statiegeld zonder twijfel een directe kostenbesparing, die ook nog CO2-winst oplevert. Ter vergelijking: het “Handboek milieu-prijzen 2017” van CE Delft rapporteert dat in 2015 een CO2-prijs van 48 euro had gepast om de klimaatdoelen te realiseren. Die prijs loopt op naar 80 euro in 2030 en 160 euro in 2050. Zo bezien is statiegeld dus een uitzonderlijk kostenefficiënt middel om de CO2-voetafdruk te verlagen.
Statiegeld helpt om de CO2-uitstoot te verminderen en dat levert geld op. Ten opzichte van de totale CO2-uitstoot van alle sectoren in Nederland en België (transport, energie, industrie) is de bijdrage relatief bescheiden. De grote winst zal moeten komen van het afstappen van fossiele brandstoffen voor onze energievoorziening en transport.
Maar, de bijdrage van statiegeld is toch ook significant. De maatregel is dus op zijn plaats binnen het divers pakket aan klimaatmaatregelen om de verschillende CO2-bronnen aan te pakken.
Statiegeld op plastic flessen en blikjes helpt om de CO2-voetafdruk in Nederland en Vlaanderen met ongeveer 115 kton te verminderen. Dat betekent dat de milieuwinst van statiegeld in een jaar gelijkstaat aan de hoeveelheid CO2 die 5,8 miljoen bomen in een jaar uit de atmosfeer halen.
Het voordeel van statiegeld als klimaatmaatregel is dat het snel en eenvoudig kan ingevoerd worden door een politieke beslissing en brede steun geniet bij 80% van de Nederlandse en Vlaamse bevolking. In die zin is het een quick win en low hanging fruit voor beleidsmakers die nu concrete klimaatmaatregelen willen nemen.
Naast een positief effect voor het klimaat heeft statiegeld ten slotte zeer grote voordelen voor de leefomgeving, het dierenwelzijn en de strijd tegen de plastic soep.
| Effect van statiegeld op… | plastic flessen | blikjes | plastic flessen + blikjes (reductie in kiloton CO2) |
| Nederland | 20 | 34 | 54 |
| Vlaanderen | 57,2 | 2,7 tot 4,6 | 59,9 tot 61,8 |
| Totaal | 77,2 | 36,7 tot 38,6 | 113.9 tot 115.8 |
Dat heeft de Raad van State woensdag bepaald in een rechtszaak aangespannen door milieuorganisatie Recycling Netwerk.
De recycling van glas schiet jaar na jaar tekort in Nederland. Het Besluit beheer verpakkingen bepaalt dat elk jaar 90 procent van de verkochte glasverpakkingen gerecycled moet worden (in artikel 6, tweede lid). Maar het Afvalfonds doet samen met de bij haar aangesloten bedrijven onvoldoende inspanningen, en dat percentage is sinds 2010 niet meer gehaald.
De Raad van State geeft de Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat, Stientje van Veldhoven, nu nog 8 weken om maatregelen te nemen tegen het Afvalfonds. De Raad van State stelt dat het duidelijk is dat het Afvalfonds de 90 procent niet haalt en dat de staatssecretaris het fonds meer onder druk moet zetten om de wettelijke norm te respecteren.
Staatssecretaris van Veldhoven stelde eerder dat ze geen dwangsom kan opleggen, maar de Raad van State zegt dat ze dat wel degelijk kan doen. De Raad van State concludeert dan ook dat het beroep van Recycling Netwerk terecht is, en dat de staatssecretaris een nieuwe beslissing zal moeten nemen over het handhavingsverzoek.
“Wij zijn zeer content met deze uitspraak van de Raad van State. We hopen dat de staatssecretaris zich gesterkt voelt in de opdracht om nu echt te gaan handhaven. En wij zullen Den Haag blijven herinneren aan hun wapenspreuk: “Je maintiendrai”, reageert Recycling Netwerk-voorzitter Robbert van Duin: “Zo proberen we met hulp van de regering het Afvalfonds te dwingen om die maatregelen te nemen die het milieu ten goede komen”.
Historiek van de rechtszaak
Van 2013 tot en met 2015 werd al niet aan de recyclingnorm voldaan. In 2016 verwachtte het Afvalfonds een recyclingpercentage van 84 procent. Voor 2017 verwacht het Afvalfonds 86 procent recycling. Jaar na jaar blijft de recycling van glas dus onder de norm.
Recycling Netwerk merkt daarbij op dat de grote hoeveelheid verpakkingsglas in het huishoudelijk restafval laat zien dat deze cijfers nog een veel te rooskleurig beeld schetsen; feitelijk is de stap naar 90% dus nog veel groter. Het halen van 90 procent glasinzameling en recycling is nochtans makkelijk te halen door bijvoorbeeld het toenemend aanbod van bierflesjes zonder statiegeld te stoppen en opnieuw statiegeld in te voeren op glazen potten voor onder meer conserven en broodbeleg, zegt Recycling Netwerk.
Meer info
Lees hier de volledige uitspraak van de Raad van State van woensdag 23 januari 2019: https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RVS:2019:150&showbutton=true&keyword=glazen+verpakkingen
Related media
Trouw, Raad van State: overheid moet bedrijfsleven dwingen tot hergebruik van glas
AfvalOnline, Handhaving Afvalfonds om glasrecycling komt dichterbij
RTL Nieuws
De richtlijn bevat belangrijke bepalingen over de volgende zaken:
– De richtlijn voorziet dat producenten van onder meer sigarettenfilters, ballonnen, specifieke voedselverpakkingen en drankverpakkingen moeten betalen voor de opruimkosten van hun zwerfafval (uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, artikel 8 in de richtlijn). Dit gaat in vanaf januari 2023 voor verpakkingen en cigaretten, en in 2024 voor doekjes en ballonnen.
Dit is een goede maatregel, zegt milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux. Het stimuleert bedrijven om in te zetten op preventie van zwerfafval en betere inzamelsystemen. Het is ook eerlijker dan de huidige situatie, waarbij de rekening voor opruimkosten terechtkomt bij de gemeenten, en dus de belastingbetalers.
– De Lidstaten zullen 90% van de plastic flessen gescheiden moeten inzamelen tegen 2029 (artikel 9 van de richtlijn). Die maatregel is nodig om de plastic flessen uit de natuur en de zee te houden. In de praktijk betekent dit de invoering van statiegeldsystemen, zoals Noorwegen en Duitsland al jaren aantoont. Maar tot dusver treuzelden de Nederlandse en Belgische overheden met de invoering ervan.
– De richtlijn voorziet ook dat alle nieuwe plastic flessen minstens 30% gerecycled materiaal moeten bevatten vanaf 2030. Deze beslissing zal de marktvraag naar recyclaten een boost geven, en zo de circulaire economie aanvuren.
– Verder worden de volgende plastic wegwerpproducten verboden: rietjes, wattenstaafjes, roerstaafjes, bestek en borden, drank- en voedselverpakkingen van geëxpandeerd polystyreen (piepschuim) en de zogenaamde oxo-degradeerbare plastic wegwerpproducten.
– Voor bepaalde voedselverpakkingen met plastics erin, zoals de wegwerpbekers van Starbucks of de fast-food verpakkingen van McDonalds, worden de lidstaten geacht de consumptie te verminderen. Dit zal betekenen dat die bedrijven op zoek zullen gaan naar alternatieve materialen en herbruikbare verpakkingen.
– Lidstaten moeten ook voor visnetten maatregelen invoeren om te voorkomen dat ze in zee terechtkomen. De precieze uitwerking daarvan wordt aan de lidstaten overgelaten.
Gevolgen van de nieuwe richtlijn
Zowel de Nederlandse als Belgische overheden hebben vanaf het begin aangedrongen op een ambitieuze richtlijn.
Op Europees niveau werd de discussie aangevoerd door EU-Commissaris Frans Timmermans en Europees Parlementslid Frédérique Ries.
De doelstellingen die de Europese Richtlijn voorschrijft, zijn minimumdoelstellingen. Ze zijn goed omdat ze als stip op de horizon fungeren. Tegen uiterlijk die deadlines zullen de Europese lidstaten zover moeten zijn.
De richtlijn zal betekenen dat de lopende afspraken met het bedrijfsleven over zwerfafval en de inzameling van verpakkingen opengebroken moeten worden. Er gaan nieuwe afspraken gemaakt moeten worden die recht doen aan de Europese afspraken over zwerfafval en de vermindering van bepaalde plastic voedselverpakkingen. Zo is de Raamovereenkomst verpakkingen die in Nederland tot 2022 loopt niet langer houdbaar. En ook het nieuwe Verpakkingsplan dat in België recent nog is afgesproken met het bedrijfsleven, is al direct achterhaald en kan onmogelijk stand houden.
Lees ook:
De Standaard, Europa voert strijd tegen plasticafval op, 18/12
De Telegraaf, EU-landen bereiken akkoord over verbod wegwerpplastic, 19/12
RTL Nieuws, Verbod wegwerpplastic waarschijnlijk over twee jaar van kracht: EU-landen akkoord, 19/12
De Tijd, Europees verbod op rietjes en plastic borden is een feit, 19/12
Met de Statiegeld Store, een pop-up shop in Antwerpen waar je tussen 15 en 17 november 1 euro statiegeld krijgt voor een petfles of PET-flessen, wil het bedrijf tonen dat statiegeld echt werkt om PET-verpakkingen uit het zwerfafval te houden.
Met deze actie ondersteunt het ecologisch schoonmaakmerk Ecover de vraag van de Statiegeldalliantie aan de Vlaamse, Brusselse en Waalse regering: “Voer statiegeld in op alle petflessen en blikjes”.
Lees ook: Gazet van Antwerpen, Pop-upwinkel met statiegeld in ruil voor petflessen geopend in Antwerpen, 15 november 2018
Bedrijf gebruikt zelf PET en wil het met statiegeld inzamelen
Het is opmerkelijk dat een groot bedrijf dat zelf PET-verpakkingen gebruikt, zich uitspreekt voor statiegeld. Deze pionier ziet als eerste in dat de belofte van “100% recyclebaar” pas realiteit wordt als de lege PET-verpakkingen ook écht ingezameld worden.
Meer dan 90% inzamelen kan enkel via statiegeld, dat toont de praktijk in Noorwegen en Duitsland. Zo vermijden we ook dat dit plastic op straat of in de natuur belandt.
8 op 10 Vlamingen willen de uitbreiding van statiegeld naar pet en blik. Ook ruim meer dan de helft van de Vlaamse gemeenten sloten zich aan bij de Statiegeldalliantie, die in totaal al 826 partners telt.
De deelname van bedrijven aan de Statiegeldalliantie onderstreept het zeer brede draagvlak ervan: gaande van steden en gemeenten, over consumenten- en milieuactivisten, veehouders, intercommunales tot bedrijven.
Nu voor het eerst een bedrijf dat zelf petflessen verkoopt, zich ook pro statiegeld uitspreekt, is het enkel nog wachten op de supermarkten, drankenproducenten en de gewestregeringen om deze populaire milieumaatregel in te voeren. Zodat onze zee plasticvrij en ons land proper wordt.
Zie ook: VRT Nieuws, Statiegeldalliantie opent pop-upwinkel in Antwerpen, 15 november 2018
Zie ook: ATV Nieuws, VIDEO Lever je PET-flessen in bij de Statiegeld Store en krijg 1 euro, 15 november 2018
Lees ook: De Standaard, Ecover schopt overheid geweten met ‘Statiegeld Store‘, 24 oktober 2018
Praktische informatie Statiegeld Store
Perscontact voor de Statiegeldalliantie: Tom Zoete E: tom.zoete@recyclingnetwerk.org M: +32 497 04 27 96
Perscontact voor Ecover: Wilma Schippens E: wilma@blyde.be M: +32 479 95 08 55
De plantentrays, zwarte bakjes van polystyreen waar enkele planten in passen, zijn single-use: wegwerpproducten die na 1 keer gebruik weggeworpen worden. Dit terwijl er al jarenlang een goedkoop alternatief bestaat dat herbruikbaar is. De single-use plantentrays kosten de Nederlandse plantentelers ook nog eens overmatig veel geld.
Elke dag verhandelen de Nederlandse bloemen- en plantenveilingen zo’n 12,6 miljard planten en bloemen. Dat is het aandeel van Royal FloraHolland, veruit de grootste aandeelhouder van de Nederlandse bloemenveilingen.
De bloemen worden verhandeld in herbruikbare emmers. De planten daarentegen worden verhandeld in voornamelijk single use plantentrays.
Naar schatting worden er in Nederland een half miljoen wegwerp-plantentrays gebruikt per dag, 180 miljoen per jaar. Dat leidt tot een afvalberg van 23.000 ton polystyreen-plastic, elk jaar opnieuw.
Dat polystyreen (PS) is heel moeilijk recyclebaar omdat de trays zonder statiegeld worden verspreid over duizenden winkels in vijftien landen. Na de verkoop van de planten blijven die winkels “zitten” met die trays die niet hergebruikt kunnen worden. Hoogstwaarschijnlijk komt dit polystyreen dus in het restafval terecht en wordt het gestort of verbrand in verbrandingsovens verspreid in heel Europa.
Opmerkelijk is dat dat er op de emmers waarin bloemen worden verhandeld wel statiegeld zit, waardoor die wel terugkeren naar de veiling.
De Nederlandse bloemenveilingen eisen dat de telers de planten aanleveren in plantentrays met het label “Normpack”. Die trays kunnen de telers enkel kopen bij een beperkt groepje van 6 plastic fabrikanten die een “licentie” hebben gekocht bij de Nederlandse bloemenveilingen, de facto is dat Royal FloraHolland. Modiform, eén van de zes producenten van single use plantentrays, heeft een marktaandeel van ongeveer 70 procent.
De bedrijven met licentie vragen aan de telers ongeveer 25 eurocent per plantentray. Elk jaar worden naar schatting voor 180 miljoen plantentrays aan wegwerp plantentrays gekocht in Nederland. Het gaat dus om een miljoenenbusiness.
Opmerkelijk is dat de veilingen in België (bvb. de veiling in Wetteren) of Duitsland (bvb. de veiling in Düsseldorf) géén systeem met keurmerken of licenties hanteren. De Belgische en Duitse veilingen geven enkel specificaties op waar de trays aan moeten voldoen. Het Nederlandse systeem is dus eerder een uitzondering. Een veiling kan perfect specificaties voor verpakkingen hanteren zonder dat er een verdienmodel met een licentie aan vast hangt.
Lees ook Follow the Money: Bloemenveiling verdient miljoenen aan plastic afvalberg, 3 nov 2018
De trays zijn single-use: ze kunnen slechts eenmaal gebruikt worden. Nochtans bestaan er al sinds de jaren negentig herbruikbare trays, onder de naam Floratino. Voormalig staatssecretaris Sharon Dijksma kreeg er vragen over in de Tweede Kamer en vroeg een studie.
In een document van de Plastic Soup Foundation staat dat jaarlijks 1700 ton Normpack plantentrays via de veilingen naar recycler Morssinkhof gaat. Maar dat zou slechts 7,3% van het totale volume zijn.
De bloemenveilingen hebben zelf een rapport gemaakt over de milieu-impact van single-use versus herbruikbaar. In 2017 publiceerde FloraHolland een samenvatting van een studie naar de wegwerp-plantentrays en herbruikbare plantentrays op deze website. Maar ze maken het volledige rapport niet openbaar. De politieke wereld verwachtte dit nochtans. Sharon Dijksma heeft in de Tweede Kamer gezegd dat ze van de sector dat rapport zou krijgen.
Uit de samenvatting van de studie blijkt dat herbruikbare trays tenminste 3x milieuvriendelijker zijn dan wegwerptrays. Maar uit eerdere analyses door CML en TNO blijkt het verschil groter te zijn.
Wij stellen ons de vraag waarom de bloemenveilingen al decennia lang vasthouden aan de dure wegwerpverpakkingen, terwijl er een goedkoop herbruikbaar alternatief bestaat. Waarom houdt de sector vast aan de gekke financieringsconstructie waarbij wegwerp ingebakken zit in het verdienmodel? Het is een niet-transparant verdienmodel waarvan de telers niet precies weten hoe het zit. In deze tijden van plastic soep en een steeds groeiende afvalberg is het dringend dat ook deze sector overschakelt op herbruikbare verpakkingen en trays. Zodat de plastic afvalberg kan verkleind worden.
De bloemen- en plantensector is deel van de Nederlandse trots. Het is dan ook belangrijk dat deze sector een voorbeeldige rol speelt in de verduurzaming van onze economie. Het omschakelen van wegwerp plastic trays naar herbruikbare modellen is een noodzakelijke stap om de plastic afvalberg van Nederlands bloemenveilingen tot aanvaardbare proporties te brengen.
Lees ook:
De impact op de Europese afvalindustrie is dus zeer groot. Het afvoerputje zit definitief verstopt. De Europese regeringen moeten van deze crisis een opportuniteit maken om het afvalbeleid te hervormen zodat het meer bijdraagt tot een gezonde leefomgeving.
De export van afval naar China nam in de jaren 1990 een hoge vlucht. De meeste plastics werden in China met de hand gesorteerd op duizenden kleine vuilnisbelten met afval. Soms werd het plastic gerecycled en keerde terug naar Europa in de vorm van goedkope prullen. China tolereerde lange tijd de nadelen van dit afval, zoals lokale vervuiling van gronden en rivieren en de slechte arbeidsomstandigheden temidden giftige stoffen. Dit kwam in de aandacht door de documentaire Plastic China.
De Chinese economische groei zorgt ervoor dat ze dergelijke opofferingen niet langer hoeven te maken. Er wordt binnen China ook steeds meer geconsumeerd, en de overheid wil meer recycling (350 miljoen ton tegen 2020) van die binnenlandse stromen halen. De milieuvervuiling en de volksgezondheid speelden ook een rol bij de beslissing.
China waarschuwde de Wereldhandelsorganisatie in juli 2017 dat het een campagne zou starten tegen yang laji, buitenlands afval. Het Chinese importverbod ging van start op 1 januari 2018 en maakte een einde aan de decennialange invoerpraktijken.
Het Chinese verbod behelst veel types plastic (PET, PE, PVC, PS, en “andere” plastics), textiel, ongesorteerd gemengd papier en andere materialen. 24 stromen en dan zeker een aantal plastics komen het land niet meer in. De eisen worden streng. Gemixte plastics maar ook uitgesorteerde monostromen, worden niet meer geaccepteerd. Het gaat dan om plastics van huishoudens maar ook van bedrijven.
China gaat daarmee verder op een trend die eerder werd ingezet. In 2013 legde het programma “Green Fence” kwaliteitsnormen op de import van recyclebaar materiaal. De recentere “National Sword”-campagne richtte zich tegen illegale import van afval.
46% van alle plastic afvalexport in de wereld ging in 2016 nog naar China.
Europa exporteerde het meeste afval naar China. Europa exporteerde 2,9 miljard ton plastic afval naar China. Dat is 40% van het Europese plastic afval. Maar tegelijkertijd wordt een deel van wat we hier recycling noemen naar cementovens gestuurd. Als we dat niet meetellen, dan werd zeker de helft van de plastics in Europa naar China gestuurd voor recycling. De afvoer naar China werd handig gebruikt om de Europese recyclingcijfers kunstmatig beter te doen ogen.
België en Nederland zitten in de wereldtop als het gaat over de export van plastic afval. Beide landen nemen elk 4 procent van de wereldhandel in plastic afval voor hun rekening. Daarmee exporteren ze meer afval dan landen als Frankrijk, Spanje Canada of Mexico (Harvard University, The Atlas of Economic Complexity). Belgë en Nederland horen overigens ook bij de top-5 plastic-afvalimporteerders (studie van 2014).
Het importverbod zal op korte termijn tot een drietal problemen leiden: meer verbranding, meer storten en meer olie richting plastics.
We zien nu al dat plastics worden opgeslagen. Begin december 2017 ontstonden reeds afvalbergen van plasticfolie bij Vlaamse afvalintercommunales.
De Vlaamse Openbare Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) heeft geen precieze cijfers voor Vlaanderen over het transport naar China, maar schat dat het jaarlijks om 40.000 tot 50.000 ton ging.
Het wordt duurder voor afvalintercommunales om bepaalde plastics kwijt te raken. Sommige vinden zelfs geen afnemers meer. Recyclagebedrijven en afvalintercommunales gaan door een bijzonder moeilijke periode, aldus zegt Christof Delatter, die voor de Vereniging voor Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) het afvalbeleid opvolgt.
Ook de talrijke brandende afvalbergen in Polen worden door de Poolse overheid gelinkt aan het Chinese invoerverbod.
Zeker de laagwaardige plastics, die moeilijker toe te passen zijn, en waar minder vraag naar is, brengen steeds minder op. Omdat China zo lang een oplossing voor de recyclage van bepaalde plastics bood, is er in Europa geen recyclagecapaciteit. We hebben in Europa te weinig verwerkingscapaciteit ervoor en het wordt heel erg duur om er van af te raken. Dus het wordt opgeslagen.
Nederland is een van de grootste importeurs en exporteurs van plastics. Via Hamburg, Rotterdam en Antwerpen vertrekken veel plastics naar China.
In Nederland zal de inzameling nog wel even doorgaan, maar de plastics worden in hangars opgeslagen en die zullen steeds voller gaan raken. Het risico bestaat dat besloten wordt om ze te gaan verbranden. Of ergens anders naartoe exporteren, hopend dat ze daar wel gerecycled gaan worden.
In veel plekken is dit een motivatie om extra verbrandingsovens bij te bouwen of de plastics te storten. Wat helemaal zonde is.
De Europese Commissie kwam op 17 januari met haar Plastic Strategy en op 28 mei met het verbod op een aantal single-use plastic producten en het voorstel om naar 90% selectieve inzameling van petflessen te gaan, bijvoorbeeld door statiegeld in te voeren. Dat zijn goede eerste stappen. Maar er zal meer nodig zijn om de zeeën en de leefomgeving in Europa te beschermen tegen de effecten van afval.
Het zijn waardevolle grondstoffen die geëxporteerd werden. Maar omdat het gaat over honderden soorten verschillende plastics is het heel moeilijk om dit goed te verwerken.
We moeten de recycling in Europa hervormen en reorganiseren, legt Recycling Netwerk-directeur Rob Buurman uit bij VPRO Bureau Buitenland naar aanleiding van het Chinese importverbod.
1. De beste aanpak is nog altijd het probleem aan de bron aanpakken.
1.1. We moeten het met minder verpakkingen doen. De productie moet weg van wegwerp en veel meer naar herbruikbare producten evolueren.
1.2. Het automatisme om plastic rotzooi bij te maken moet we uitbannen. McDonalds, plastic rietjes, oververpakking, ballonnen, plastic bekers, plastic wegwerpflessen, overdaad aan plastic verpakkingen die uit heel veel verschillende kleuren bestaan en verschillende materialen moeten geband worden.
2. Daarnaast moet het beleid veel meer richten naar hoogwaardige recycling. We zeggen het al jaren, en nu zien we dat de bedrijven het ook beginnen te zeggen.
2.1. In Nederland wordt nog alles gezamenlijk ingezameld. Veel wordt naar Duitsland gestuurd om uiteindelijk richting China te gaan. Dat spul gaan we nu niet meer kwijtraken. We moeten toe naar stromen die veel beter te recyclen zijn.
2.2. Het design van verpakkingen is dan ook belangrijk. Op dit moment doen producenten van plastic verpakkingen heel weinig om hun verpakkingen duurzamer te maken. De milieu-impact van de verpakkingen zelf moet omlaag.
2.3 Één belangrijk instrument is om te zorgen dat plastics verplicht voor een belangrijk deel uit gerecyclede plastics bestaan. Zo krijgen recyclingbedrijven de opdracht om beter materiaal aan te leveren en gaan producenten ook betere verpakkingen op de markt brengen omdat het voor henzelf belangrijk is dat die verpakkingen straks ook weer worden gerecycled.
Voor PET, dat wordt bijvoorbeeld in schaaltjes gebruikt, kan de CO2-voetafdruk van het materiaal met 80% omlaag als gerecycled plastics worden gebruikt. Maar op dit moment zijn – flessen en enkele verpakkingen uitgezonderd – bijna geen van de verpakkingen die je in de AH kan kopen, gemaakt van gerecycled materiaal. Daar is dus steeds nieuwe olie voor nodig. Eigenlijk moet de overheid zeggen: vanaf nu gaan we verplichten dat producenten voor verpakkingen gerecycled materiaal gaan gebruiken.
2.4. Daarnaast: hele sterke tariefdifferentiatie. Als jouw verpakking of product niet wordt gerecycled of enkel wordt gedowncycled, dan moet je een veel hoger tarief voor betalen.
2.5. Ook het uitbreiden van statiegeld naar kleine plastic flesjes (en blikjes) wordt dringender. Die worden dan veel beter gerecycled – en richten geen schade meer aan in het milieu. Op dit moment wordt slechts een bescheiden deel van de plastic flesjes goed ingezameld en gerecycled. (Ook van de blikjes gaat veel verloren en worden geen nieuwe blikjes van gemaakt). Statiegeld zorgt voor veel meer recycling. In Duitsland zelfs 98%.
Er is zeker urgentie om maatregelen te nemen tegen de plastic stroom nu de Chinese afvoerbuis definitief verstopt zit. Statiegeld kan snel ingevoerd worden. De hervorming van het brede afvalbeleid zal meer tijd vragen. Daarom mag er echt niet langer getreuzeld worden met studies allerhande.
De regeringen in Nederland, België en de rest van Europa kunnen deze Chinese afvalcrisis als een bedreiging of een crisis zien. Maar wij vinden dat de regering hier een mooie opportuniteit voor het Europese bedrijfsleven van moet maken. De overstap maken naar de circulaire economie kan extra jobs creëren in recycling, engineering en research. Zo kan de crisis in een opportuniteit worden gekeerd.
Related media:
Al Jazeera, Global waste industry rocked by China import ban, 24/09/2018
“Robbert van Duin is de nachtmerrie van de plasticindustrie en het verpakkende bedrijfsleven”, schrijft Trouw: “Van Duin is al heel lang bezig (…) Dat hij nu als nieuwkomer in de lijst staat, komt door zijn niet aflatende bemoeienis met de statiegelddiscussie”.
Voor het eerst staat Robbert van Duin (1951) in de Duurzame 100. “Toch leuk op je 67ste”, bekent hij in een interview met Trouw-journalist Joop Bouma. Van Duin is de oprichter van de milieuorganisatie Recycling Netwerk Nederland, recentelijk uitgebreid tot Recycling Netwerk Benelux, want de afvalproblemen zijn in de buurlanden niet minder nijpend dan in Nederland.
“Hij is de nachtmerrie van de plasticindustrie en het verpakkende bedrijfsleven”, schrijft Trouw. “Zijn organisatie weet met een slimme aanpak heikele thema’s op de publieke en politieke agenda te krijgen – en altijd precies op de momenten dat de kwesties in Den Haag of in Brussel spelen. Of het nu gaat om uitbreiding van statiegeld of om verontreinigende, versnipperde autobanden op sportvelden, Van Duins Recycling Netwerk bepaalt de discussie”.
Lees ook: Trouw, Optimist Robbert van Duin is de nachtmerrie van de plasticindustrie