They offer the framework to the European Commission and Parliament for consideration to be included in the Packaging and Packaging Waste Directive and the Waste Framework Directive. Both directives are being revised now.

The European Commission emphasized in her new Circular Economy Action Plan that “half of total greenhouse gas emissions and more than 90% of biodiversity loss and water stress come from resource extraction and processing”. There is thus a clear environmental need for reducing resource use.

The Commission published the new Circular Economy Action Plan in March 2020. Since, the covid-pandemic and the war in Ukraine emphasize the relevance of reducing Europe’s resource use.

Download “Towards Circular Targets” (full report, PDF format)

Circular targets need to directly steer on resource use

The new Circular Economy Action Plan frames the objective of circular economy policy as reducing resource use. However, the European Commission wants to achieve this by reducing waste production. No rationale is provided though as to how reducing waste production would indirectly entail a reduction in resource use.

It is often assumed that recycling, as a waste reducing measure, yields recycled or secondary materials that replace primary or virgin materials produced from resources. However, Eurostat-data show that the use of resources kept slightly increasing over the last decades, whilst recycling considerably grew at the same time.

Indeed, there remains a need for primary materials to be produced from resources if recycled materials cannot replace the primary material they originate from on a one-to-one basis. This applies to many materials in the current situation. Similarly, primary materials produced from resources are still needed when production and consumption grow faster than waste is reduced through recycling.

Reducing resource use thus needs targets directly steering on resource reduction, rather than indirectly via targets for waste reduction that are supposed to achieve this but in practice nevertheless may not lead to resource reduction.

Framework consisting of criteria and calculation rules to set circular targets

The Dutch scientists developed a framework for setting circular targets for product groups that indeed directly steer on resource reduction. The framework consists of twelve criteria with which the circular targets should comply, and calculation rules for setting circular targets per product group. That yields separate circular targets for prevention (using less products), reuse, more recycling (recycling target) and better recycling (recycled content target) per product group.

The targets for reuse, more recycling (recycling targets) and better recycling (recycled content targets) take the form of a minimum required percentage in the quantity of new products placed on the market in a target year. The formats for the circular targets for reuse and recycled content are thus similar to  the already existing recycling targets that will continue to serve as such. All are expressed as a minimum required percentage of the quantity of new products placed on the market in a target year.

Prevention takes the form of a maximum allowed quantity in tonnes of new products placed on the market. The quantity of new products placed on the market in a target year thus plays a central role in all circular targets (in line with the already existing recycling targets). Note that new products placed on the market, like new disposable and new reusable packaging, exclude reusable packaging already used before. Setting a maximum for the quantity in tonnes of new products placed on the market, the prevention target, stimulates using fewer products in numbers. This can be achieved for example by stopping overpackaging or sharing cars as well as to make products less heavy. In addition, it stimulates replacing disposable by reusable products to above the minimum percentage required by the reuse targets, as well as to increase the number of returns for reusables.

Solid framework strengthening Europe’s policy base

The calculation rules comply with almost all, and the circular targets based on them comply with all criteria. Thereby, the proposed framework, consisting of twelve criteria and calculation rules, provides a solid base for setting separate circular targets to strengthen Europe’s circular economy policy.

We hope the proposed framework will stimulate the European Commission to indeed include circular targets for prevention (using less products), reuse, and more and better recycling in its revised Packaging and Packaging Waste Directive (PPWD) and Waste Framework Directive (WFD). With this, the European Commission would give a clear response to the demands of Austria, Denmark, Luxembourg, Netherlands and Sweden in their Joint Letter to the European Commission in January.

A new  resource & waste hierarchy 

Europe’s waste policy sees reuse and recycling as two main strategies to achieve waste reduction, and uses waste reduction and prevention as synonyms (EC, 2018). However, the waste hierarchy does also place prevention as a strategy for waste reduction above reuse and recycling (EC, 2008). That obviously is illogical. It is also impractical. If prevention means waste reduction, it cannot mean resource reduction at the same time.

The six scientists propose that waste policy and circular economy policy consistently and solely use prevention in the meaning of using less products, and consistently and solely speak about resource reduction and waste reduction.

They hope the European Commission will reconsider some of its terminology, like to consistently use prevention in the meaning of using less products, and to put the focus on reuse as such instead of on preparing for reuse (the latter leaving unclear how much is actually reused). In that way the waste hierarchy stops to be a waste hierarchy but becomes a waste & resource hierarchy. That is, a hierarchy relevant for both waste reduction (waste policy) and resource reduction (circular economy policy).

Group of scientists

The group of scientists consist of José Potting of the Dutch environmental NGO Recycling Netwerk Benelux, Ernst Worrell of Utrecht University, Arnold Tukker van Leiden University, Antoine Heideveld van Het Groene Brein (The Green Minds), Marko Hekkert van Utrecht University en Jacqueline Cramer van Utrecht University and former minister of the Environment for the Netherlands.

The framework for setting circular targets has been developed under the auspices of Het Groene Brein (The Green Minds). Het Groene Brein represents a network of 170 leading Dutch academics that joined their brain power in support of, amongst others, the circular economy. Het Groene Brein serves as the interface between science and practice in the context of circular economy and other sustainable transitions.

Full report

Download “Towards Circular Targets” (full report, PDF format)

Deze doelstellingen helpen producenten om het grondstoffengebruik voor hun producten terug te brengen. De beschikbaarheid van grondstoffen staat momenteel sterk onder druk door Putin’s oorlog in Oekraïne.

Toen de covid-pandemie in 2020 in volle hevigheid toesloeg, gingen veel landen ‘op slot’. Het legde bloot hoezeer Nederland en de rest van Europa afhankelijk zijn van een constante grondstoffen-toevoer van buitenaf. Het containerschip de Ever Given, dat in 2021 vast kwam te liggen in het Suezkanaal, verstoorde maandenlang de aanvoer van essentiële grondstoffen, materialen en producten.  Dit onderstreepte onze afhankelijkheid van buitenlandse invoer nog eens extra.

De oorlog in de Oekraïne stelt nu wereldwijd onze grondstoffen-afhankelijkheid op scherp . Het gebruik van Russische gas en olie staat in Europa al maanden in het centrum van de belangstelling.

Grondstoffengebruik leidt tot klimaatverandering en biodiversiteitsverlies 

Er is al veel langer discussie over het gebruik van grondstoffen omdat de winning en verwerking ervan tot materialen en producten tot veel milieuproblemen leidt. Hetzelfde geldt voor de verwerking van afgedankte materialen en producten. Een paar cijfers uit het nieuwe actieplan voor een circulaire economie van de Europese Commissie illustreren dit:

Ons grondstoffengebruik is verantwoordelijk voor de helft van de broeikasgassen, de veroorzakers van klimaatverandering. Meer dan 90% van het biodiversiteitsverlies en de waterstress is toe te schrijven aan de winning en verwerking van grondstoffengebruik. Het wereldwijde grondstoffengebruik zal naar verwachting de komende 40 jaar verdubbelen. De afvalproductie zal als gevolg daarvan met meer dan 70% toenemen.

Ook tal van andere milieuproblemen zijn gerelateerd aan ons grondstoffengebruik, zoals de plastic soep in de zee en de stikstofcrisis. Het terugdringen van ons grondstoffengebruik ten behoeve van het milieu was daarom een beleidsprioriteit voordat het ook geopolitiek urgent werd. Het stond al centraal in het Nederlandse beleidsprogramma ‘Nederland circulair in 2050’ uit 2016, en in Europa’s nieuwe actieplan voor een circulaire economie uit 2020.

Doelstellingen helpen producenten op weg naar minder grondstoffen

Ons grondstoffengebruik is grotendeels terug te voeren op de productie en consumptie van producten. Consumenten hebben door hun aankoopgedrag een rol te spelen, maar zijn ook afhankelijk van het aanbod van producten. Dus vooral de inzet van producenten is cruciaal in het terugdringen van ons grondstoffengebruik.

Zowel de Nederlandse overheid als de Europese Commissie willen dat producenten hun producten verduurzamen. Daar hebben producenten houvast en zekerheid voor nodig. Doelstellingen spelen daarbij een belangrijke rol. Ze geven richting aan hoe producenten hun producten hun  producten duurzamer kunnen maken.

Recyclingdoelstellingen onvoldoende voor minder grondstoffen 

Producenten zijn nu al verantwoordelijk voor hun producten nadat die door consumenten zijn afgedankt. Van dat productafval moeten ze nu al minimaal een deel recyclen. Wettelijk vastgelegde recyclingdoelstellingen verplichten producenten hiertoe.

Aanscherping van de recyclingdoelstellingen zorgt ervoor dat er steeds meer afgedankte producten het recyclingproces ingaan (meer recycling). Maar recyclingdoelstellingen zorgen er niet voor dat de gerecyclede materialen uit het recyclingproces ook weer worden gebruikt voor het maken van dezelfde nieuwe producten (betere recycling). Gerecyclede (secundaire) materialen hebben daar nu meestal te weinig kwaliteit voor. Hierdoor blijven grondstoffen nodig om nieuwe (primaire) materialen te produceren.

In de praktijk blijkt inderdaad dat er wel meer productafval wordt gerecycled, maar dat ook de hoeveelheid nieuwe (primaire) materialen en dus onze grondstoffenvraag tot aan de corona crisis is blijven groeien. Kortom, recyclingdoelstellingen alleen zijn ontoereikend om ons grondstoffengebruik flink te reduceren.

Vijf Europese landen vragen om aanvullende doelstellingen voor preventie, hergebruik en recycled content

Gerecyclede materialen uit het recycling proces moeten voldoende kwaliteit gaan krijgen om primaire materialen te gaan vervangen in nieuwe gelijksoortige producten. Hierop kan Europa sturen met zogenoemde ‘recycled content’ doelstellingen. Die stellen minimum eisen aan het aandeel gerecyclede materialen in nieuwe producten,

Naast recyclingdoelstellingen (meer recycling) en recycled content doelstellingen (betere recycling) zijn ook doelstellingen nodig voor meer hergebruik en voor minder productgebruik (preventie). De milieuministers van Oostenrijk, Denemarken, Luxemburg, Nederland en Zweden drongen er begin dit jaar in een gezamenlijke brief dan ook bij de Europese Commissie op aan om zulke doelstellingen op te nemen in de Europese verpakkingsrichtlijn.

De verpakkingsrichtlijn wordt momenteel herzien door de Europese Commissie. De Europese Commissie overwoog al om doelstellingen voor hergebruik op te nemen. De vijf landen vragen de Europese Commissie om daar doelstellingen voor preventie (minder productgebruik) en voor recycled content aan toe te voegen.

Naast de Europese verpakkingsrichtlijn is de Europese Commissie ook bezig de Europese kaderrichtlijn afvalstoffen te herzien. Als de Europese Commissie besluit tot aparte doelstellingen voor preventie (minder productgebruik), hergebruik, en meer en betere recycling, dan zijn alle lidstaten en ook Nederland verplicht in deze doelstellingen over te nemen.

Vier circulaire doelstellingen voor minder grondstoffengebruik 

Een groep Nederlandse academici heeft op initiatief van Recycling Netwerk en Het Groene Brein een systematiek ontwikkeld om circulaire doelstellingen voor productgroepen vast te stellen die in samenhang het grondstoffengebruik voor die productgroepen terugbrengt. Het gaat om circulaire doelstellingen voor preventie (minder productgebruik), meer hergebruik en meer en betere recycling.

De systematiek bestaat uit 12 criteria waaraan deze circulaire doelstellingen moeten voldoen, en rekenregels om voor een productgroep kwantitatieve doelstellingen voor preventie (minder productgebruik), meer hergebruik en meer en betere recycling mee vast te stellen. De criteria zijn gebaseerd op beleidsdocumenten en de literatuur.

Download het rapport

Om te laten zien hoe de systematiek werkt, hebben de academici deze toegepast op glasverpakkingen. Het format voor de circulaire doelstellingen voor glasverpakkingen in een gegeven doeljaar zijn als volgt:

• Preventiedoelstellingen: Maximale hoeveelheid in kton te gebruiken nieuw op de markt gebrachte glasverpakkingen
• Hergebruiksdoelstellingen: Minimum aandeel herbruikbare glasverpakkingen in de hoeveelheid nieuw op de markt gebrachte glasverpakkingen
• Recyclingdoelstelling (meer recycling): Het minimum aandeel te recyclen glasverpakkingsafval waarvoor nieuw op de markt gebrachte glasverpakkingen als maat gelden
• Recycled content doelstelling (betere recycling): Minimum aandeel gerecyclede materialen in de hoeveelheid nieuw op de markt gebrachte glasverpakkingen (als maat voor de kwaliteit van deze gerecyclede materialen)

De recyclingdoelstellingen blijven identiek aan de al bestaande recyclingdoelstellingen, en de hergebruiksdoelstellingen en recycled content doelstellingen volgen hetzelfde format.

Circulaire doelstellingen voor glasverpakkingen als voorbeeld

Het voorbeeld voor de glasverpakkingen laat zien dat meerdere combinaties van preventie, hergebruik en meer en betere recycling tot eenzelfde grondstoffenreductie leiden. Dit geeft de overheid ruimte om samen met producenten en belanghebbenden de meest wenselijke combinatie van circulaire doelstellingen hiervoor vast te stellen.

Voor het glasverpakkingsvoorbeeld blijkt hergebruik bijna even effectief als preventie. Dat komt omdat herbruikbare glasverpakkingen, nu vooral bierflesjes, wel 20 á 30 maal kunnen worden hergebruikt. Bij andere verpakkingen en producten, als ze al worden hergebruikt, ligt het aantal hergebruiken doorgaans veel lager. Preventie is dan veruit effectiever dan hergebruik.

Door meer en betere recycling kan het grondstoffengebruik theoretisch wel, maar in de praktijk niet volledig worden teruggedrongen. Vergeleken met verpakkingen van andere materialen scoort recycling van glasverpakkingen goed, maar er moet nog veel gebeuren alvorens hooguit zo’n 60% grondstoffenreductie als realistisch haalbaar maximum te bereiken.

Preventie als minder producten in kiloton (niet per se in aantal)

Preventie betekent hierboven telkens minder productgebruik in gewicht. Dat kan door minder producten in aantal te gebruiken, zoals door autodelen of smartphones met veel functies in één (telefoon, camera, internet etc.), maar ook door producten materiaal-efficiënter te ontwerpen.

Het Europese en Nederlandse beleid gebruikt preventie meestal als synoniem voor afvalreductie. Met afvalreductie wil de Europese Commissie indirect grondstoffenreductie realiseren. Hierboven is al betoogd dat recycling, als afvalreductiemethode, niet perse tot grondstoffenreductie leidt. Daarom is de systematiek voor de circulaire doelstellingen ook zo waardevol. Die sturen direct op minder grondstoffengebruik.

De vijf academici pleiten er ook voor om preventie voortaan systematisch in de betekenis van minder productgebruik te hanteren. Preventie (minder productgebruik), hergebruik en (meer en betere) recycling zijn dan strategieën om zowel afval als grondstoffen te reduceren.

Het Groene Brein

De groep academici bestaat uit José Potting van Recycling Netwerk Benelux, Ernst Worrell van Universiteit Utrecht, Arnold Tukker van Universiteit Leiden, Antoine Heideveld van Het Groene Brein, Marko Hekkert van Universiteit Utrecht en Jacqueline Cramer van Universiteit Utrecht en voormalig milieuminister.

Het Groene Brein vormt de brug tussen wetenschap en praktijk in het kader van de circulaire economie en andere duurzame transities. Met haar netwerk van 170 academici uit allerlei disciplines maken we concrete stappen naar een duurzame, inclusieve economie.

Recycling Netwerk Benelux (RNB) is een zelfstandige milieuorganisatie die werkt rond het thema van grondstoffen en de impact ervan. Ons doel is het zoveel mogelijk beperken van de milieuschade die wordt veroorzaakt door de winning en verwerking van grondstoffen tot materialen en producten, en bij de verwerking van afgedankte producten.

Download het Op weg naar circulaire doelstellingen (volledig rapport, PDF)

Download Op weg naar circulaire doelstellingen (samenvatting, PDF)

Wanneer naar alle sectoren (inclusief huishoudens) en naar Europa als geheel wordt gekeken, dan wordt 9% van het gas en 8% van de olie voor plastics gebruikt. In Nederland en België loopt dat aandeel op: 19 en 18 procent van het gas wordt gebruikt voor plasticproductie.

Dat staat allemaal in het rapport “Winter is coming. Plastic has to go” dat Break Free From Plastic en het Center for International Environmental Law dinsdag 27 september publiceren.

In het rapport schrijven BFFP en CIEL dat de Europese beleidsmakers vooral naar de consumenten kijken voor gasbesparing. Maar met zijn hoge olie- en gasconsumptie zou de plastic industrie eigenlijk als eerste sector voor gas- en oliebesparing aan de lat moeten staan. Het is een stuk effectiever als de EU gaat knippen in de energie-intensieve plastic productie, en zo de energie-onafhankelijkheid van Europa bevordert.

Van alle plastic productie gaat volgens de industrie zelf 40,5 procent naar plastic wegwerpverpakkingen. Veel van die wegwerpverpakkingen zijn overbodig of vervangbaar. Ze komen ook te vaak als zwerfvuil in het milieu terecht.

Delphine Lévi Alvarès, Europees coördinator van de beweging Break Free From Plastic, zegt: “Plastics en petrochemie zijn de grootste industriële gebruikers van olie en gas in de EU. Deze sector niet opnemen in het Europese plan Save Gas for a Safer Winter is een ernstige vergissing. Terwijl gezinnen en kleine bedrijven worden geconfronteerd met torenhoge energierekeningen, verspilt de petrochemische industrie schaarse middelen aan de productie van onnodig plastic voor eenmalig gebruik, en wakkert zo de energiecrisis in de EU aan”.

Directeur Rob Buurman van milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux reageert: “Dit rapport wijst erop dat de plastic industrie een veel groter aandeel  heeft in het olie- en gasgebruik dan we ooit konden denken. We vragen dat de Europese en nationale overheden meteen actie ondernemen om die kraan dicht te draaien. Daarmee kunnen we meerdere vliegen in één klap slaan. Minder plasticproductie is, behalve voor het klimaat en de onafhankelijkheid van gas en olie, namelijk ook beter voor het milieu. Zo bestaat zeker een derde van het zwerfvuil in Nederland uit verpakkingen, grotendeels van plastics, die onder andere eindigen in de plastic soep in de zee. Behalve de plasticindustrie die dus snel fors aan de bak moet, blijft gas- en oliebesparing door andere sectoren natuurlijk ook belangrijk”.

Documenten

Press Release – Report – Webpage of the report

In de media

Deutsche Welle, Can reducing plastic production ease the energy crisis?, 27 september 2022

Break Free From Plastic en Center for International Environmental Law

Break Free From Plastic is een wereldwijde beweging die een toekomst zonder plasticvervuiling voor ogen heeft. Sinds de lancering in september 2016 hebben meer dan 1.900 niet-gouvernementele organisaties en individuen van over de hele wereld zich aangesloten bij de beweging om massale vermindering van plastic voor eenmalig gebruik te eisen en aan te dringen op blijvende oplossingen voor de plasticvervuilingscrisis. Deze organisaties delen de gemeenschappelijke waarden van milieubescherming en sociale rechtvaardigheid, die hun werk op gemeenschapsniveau sturen en een wereldwijde, verenigde visie vertegenwoordigen. In Europa heeft Break Free From Plastic meer dan 100 kernorganisaties die alle Europese subregio’s bestrijken en over expertise beschikken in de hele waardeketen van plastic.

Het Center for International Environmental Law (CIEL) is een juridische organisatie zonder winstoogmerk die de kracht van het recht gebruikt om het milieu te beschermen, de mensenrechten te bevorderen en te zorgen voor een rechtvaardige en duurzame samenleving. CIEL voert haar missie uit door middel van juridisch onderzoek en belangenbehartiging, onderwijs en opleiding, met een focus op het verbinden van wereldwijde uitdagingen met de ervaringen van gemeenschappen ter plaatse. In dit proces bouwen en onderhouden wij duurzame partnerschappen met gemeenschappen en non-profitorganisaties over de hele wereld.

Perscontact rapport BFFP en CIEL: Michael Luzé, luzemichael@yahoo.fr

Er is  vooruitgang ten opzichte van de jaarlijkse beoordeling uit 2021, schrijven Rethink Plastic en Break Free from Plastics Na de deadline van vorig jaar, heeft de meerderheid van de lidstaten de Single Use Plastics -richtlijn (SUP-richtlijn) volledig omgezet in nationale wetgeving. Maar we verwachten nog steeds belangrijke stappen van de regeringen om alle maatregelen ook ambitieus te implementeren en strikt te handhaven.

België en Nederland

Hoe staat het ervoor in België en Nederland? Beide hebben het verbod op enkele wegwerp plastic producten zoals rietjes goed doorgevoerd. Maar er is wel betere handhaving nodig om ongewenste producten met greenwashing boodschappen (zie foto’s onderdaan) volledig te voorkomen.

Zeker omdat de Belgische en Nederlandse beweren dat ze koplopers willen zijn in de strijd tegen plastic vervuiling. Nederlands staatssecretaris Vivianne Heijnen dringt immers officieel aan op ambitie bij de EU. Mission Reuse reageerde daarop dat Den Haag zelf heel wat kan doen om van wegwerp naar herbruikbare verpakkingen te gaan.

Recycling Netwerk toonde eerder aan dat ook plastic verzendhoezen voor tijdschriften en reclame in Nederland jaarlijks 1,5 kton onnodig plastic afval veroorzaken. Net als in Frankrijk kan Nederland hierop makkelijk een verbod doorvoeren.

Nederland loopt dan weer voor door een verbod voor wegwerp verpakkingen door te voeren voor consumptie ter plaatse, wat het rapport identificeerde als de snelste en meest effectieve methode om consumptie te reduceren. Er zitten echter nog teveel gaten in die wetgeving.

Het Nederlandse kabinet startte een onderzoek naar de mogelijkheden van een verbod op plastic sigarettenfilters. Nederland kan met zo’n verbod een koploper worden.

België verbiedt plastic bekers vanaf 2023 en wordt daarvoor geloofd door Rethink Plastic en BFFP, maar door de uitzondering van papieren bekers met een plastic lining bestaat het risico op een verschuiving van het probleem. Aanvullende concrete verboden zonder uitzonderingen zijn nodig om aan de consumptie reductie doelstelling te voldoen. Zo verbieden Luxemburg, Portugal en Frankrijk bijvoorbeeld plastic wegwerpverpakkingen voor groenten en fruit. Het rapport van Rethink Plastic en BFFP looft het verbod op wegwerp die Vlaanderen doorvoerde voor evenementen en voor de kantoren van lokale besturen.

De Belgische en Nederlandse bewustwordingscampagnes zijn onvoldoende: ze beperkten zich tot bestaande campagnes rondom bijvoorbeeld zwerfafval terwijl ook bredere nationale campagnes nodig zijn over afvalreductie.

Kortom, België en Nederland moeten nog een plan voor reductie van consumptie van plastic wegwerp inclusief kwantitatieve reductie en hergebruikdoelstellingen en strategieën voor bewustmaking opstellen.

De Europese ranking

België en Nederland kunnen verder een voorbeeld nemen aan de toppresteerders uit 2021: Griekenland, Frankrijk en Zweden. Die krijgen in 2022 het gezelschap van Luxemburg, Cyprus, Slovenië, Denemarken, Letland en Portugal. Daarbij toonden sommigen zelfs meer ambitie dan de richtlijn.

De middenmoot bestaat uit lidstaten die enkele van de belangrijkste maatregelen over het hoofd zien. België en Nederland zijn er in het gezelschap van Duitsland, Oostenrijk, Estland, Roemenië en Hongarije.

De lidstaten die achterblijven zijn Finland, Polen, Kroatië, Slowakije, Bulgarije, Roemenië en Tsjechië.

Pijnpunten: handhaving, consumptievermindering en bewustmaking

Rethink Plastic en Break Free from Plastics constateren enkele pijnpunten. Zo zijn er in alle lidstaten meer inspanningen nodig voor het handhaven van de vastgestelde verboden, want er zijn nog steeds verboden artikelen op de markt als gevolg van greenwashing-strategieën en voorraden die nog verkocht worden.

Wat de vooropgestelde consumptievermindering betreft, blijft het onduidelijk hoe sommige landen deze ambitieuze doelstelling zullen bereiken zonder doelen vast te stellen. Landen die hierbij investeren in hergebruikopties en deze bevorderen hebben de meeste kans op het behalen van de doelstelling, schrijven Rethink Plastic en BFFP

Tenslotte constateert het rapport ook dat de meeste lidstaten geen nationale strategieën voor bewustmaking hebben opgesteld en het aan plastic- en verpakkingsfabrikanten hebben overgelaten om de bewustmakingsdoelstellingen te bereiken.

Op het gebied van Uitgebreide ProducentenVerantwoordelijkheid (UPV) zijn de meeste lidstaten nog ver verwijderd van het tijdig nakomen van hun verplichtingen voor de deadlines van 2023 en 2024.

Voorbeelden uit het rapport van wegwerpproducten die verboden zijn maar onder de noemer van “herbruikbaar” alsnog verkocht worden in België.

Overzicht van de nationale implementatie van de Single Use Plastics richtlijn bij de EU lidstaten vanaf september 2022. 

Laatst gewijzigd: februari 2024.

Steeds meer regeringen in Europa beslissen om statiegeld in te voeren op blikjes en plastic flessen. Het tempo versnelt sinds de goedkeuring van Europese richtlijn over wegwerpplastics in 2019. De Single Use Plastic richtlijn (SUPD) bepaalt immers dat alle plastic flessen minstens 25% recycled content moeten bevatten in 2025, en de lidstaten 90% van de plastic flessen gescheiden moeten inzamelen tegen 2029. De ene lidstaat na de andere beslist daarom om statiegeld in te voeren en zo de strijd met zwerfafval en plastic vervuiling aan te gaan. In dit artikel gaan we in op de beslissingen van regeringen en parlement in Europese lidstaten.

Beslissingen in 11 Europese landen sinds 2016

Hongarije

Sinds 1 januari 2024 heeft Hongarije ook het statiegeldsysteem ingevoerd. Het systeem wordt beheerd door de systeembeheerder MOHU (MOL Hulladékgazdálkodási Zrt.). Het systeem geldt voor dranken in metalen, glazen en plastic wegwerpverpakkingen met een inhoud van 0,1 liter tot 3 liter (exclusief zuivelproducten). Consumenten betalen 50 Hongaarse forint (ongeveer € 0,13) statiegeld bij aankoop van een in aanmerking komend drankje en alle verkooppunten met een oppervlakte van meer dan 400 m2 moeten verpakkingen accepteren. Veel andere verkooppunten nemen ook handmatig deel aan het terugnamesysteem.

Roemenië

In oktober 2021 besloot de Roemeense regering een statiegeldsysteem in te voeren. Het statiegeld zal 0,50 ron (0,20 euro) bedragen en zal gelden voor wegwerpverpakkingen voor dranken van glas, plastic en metaal met een volume tussen 0,1 en 3 liter. Sinds 30 november 2023 kunnen verpakkingen worden ingeleverd bij elk verkooppunt dat dranken verkoopt.

Litouwen 

Litouwen voerde in februari 2016 statiegeldwetgeving in voor blikjes en flessen voor eenmalig gebruik. Het statiegeld is voor alle verpakkingen gelijk en bedraagt ​​€ 0,10 per fles of blik. Het statiegeldsysteem wordt beheerd door Užstato Sistemos Administratorius. Het retourpercentage voor plastic flessen voor plastic flessen stijgt spectaculair: het was 34% vóór de statiegeldregeling, 74,3% eind 2016, 91,9% eind 2017 en 93% in 2018. Statiegeld werd ingevoerd tijdens de regering-Butkevičius, bestaande uit socialisten, liberalen, conservatieven en christendemocraten.

Slowakije

In Slowakije stemde het parlement in september 2019 de wet die een statiegeldregeling voor PET-flessen en blikjes in 2022 invoert. Alle winkels met een oppervlakte van meer dan 300 vierkante meter moeten lege verpakkingen terugnemen. Het statiegeld is € 0,15. De operator Slovensko zálohuje beheert het systeem. Het toonde meteen indrukwekkende resultaten. In slechts één jaar tijd is het retourpercentage voor retouremballage gestegen van 60% naar 70%.

Letland

In Letland stemde het parlement in oktober 2019 de verpakkingenwet die het statiegeldsysteem invoert. Het begon op 1 februari 2022. Het statiegeldsysteem accepteert glas, plastic (PET) en metalen (blik) verpakkingen gevuld met frisdrank, alle soorten bier en andere alcoholische dranken (tot 6%).

Nederland 

De Nederlandse regering Rutte III besliste in april 2020 dat er vanaf 1 juli 2021 statiegeld zit op alle kleine plastic flessen. Daarmee breidde de regering van liberale partijen VVD en D66 en  christendemocraten van CDA en CU het bestaande statiegeldsysteem op grote plastic flessen uit naar alle plastic flessen. Drankproducenten Coca-Cola Nederland en Spadel Nederland hebben hun steun betuigd voor de uitbreiding van het systeem. Omdat het statiegeld de kwaliteit van het plastic en voldoende recycling van PET garandeert, heeft Coca-Cola Nederland gekozen als tweede land waar het 100% gerecyclede plastic flessen gaat verkopen.

De instructies gaven snel resultaten op het gebied van netheid. Slechts een half jaar na de invoering van het statiegeld op kleine flesjes rekende het ministerie van Rijkswaterstaat al op een reductie van 41 procent van het aantal kleine flesjes in de natuur tussen december 2021 en 2022.

Uiteindelijk vond de uitbreiding, na een eenzijdige aankondiging door de industrie, plaats op 1 april 2023. De impact op zwerfafval is al bewezen, ondanks enkele uitdagingen.

Malta

In Malta ondertekende de regering in 2020 de statiegeld regelgeving voor drankcontainers. De start van het systeem wordt verwacht in 2022, de datum zal later in het jaar bekend worden gemaakt. Het systeem werd van kracht op 14 november 2022. Het statiegeld bedraagt 0,10 euro voor alle aluminium en stalen blikjes en glazen en PET-flessen met een inhoud van 0,1 tot 3 liter. Zuivelproducten, vruchtensappen, wijn en alcohol met een alcoholvolumegehalte van meer dan 5,0% zijn momenteel vrijgesteld van dit systeem.

Oostenrijk

Milieuminister Leonore Gewessler lanceerde op 7 september 2020 het  3-puntenplan van de Oostenrijkse regering om plastic afval te stoppen. De wet op verpakkingen voor eenmalig gebruik werd in oktober 2021 aangenomen. Ze voorziet statiegeld op wegwerp drankverpakkingen, PET-flessen en blikjes.

Op 8 september 2022 kondige Léonore Gewessler aan dat het statiegeld operationeel zal zijn in 2025. Het statiegeldbedrag zal 0,25€ zijn en gelden voor alle verpakkingen tussen 0,1 en 3 liter. Er is slechts één uitzondering, melk, omwille van de het risico op bederf.

De Oostenrijkers zullen hun lege drankverpakkingen in alle verkooppunten kunnen terugbrengen en statiegeld terugkrijgen. Dat kan ook in de treinstations en de containerparken. “Het doel is om het meest doeltreffende statiegeldsysteem van heel Europa te ontwerpen”, verklaarde klimaatminister Gewessler.

De Oostenrijkse regering van conservatieven en groenen wil ook eisen dat vanaf 2023, volgend jaar dus, 25% van de verkochte dranken in herbruikbare drankverpakking verkocht worden. Dat cijfer moet stijgen tot 40% in 2025 en 55% in 2030.

Een opiniepeiling van Research Affairs in augustus 2020 toont dat 81% van de Oostenrijkers voorstander zijn van statiegeld op petflessen en 76% voorstander van statiegeld op blikjes.

Ierland

De Ierse regering van conservatieven, christendemocraten, liberalen en groenen in september 2020 dat er statiegeld komt in het derde kwartaal van 2022. Ondanks een vertraging van meer dan een jaar bij de invoering van het systeem, kunnen plastic blikjes en flessen nu ook worden geretourneerd in winkels vanaf 1 februari 2024. Het systeem wordt beheerd door Re-turn.

Luxemburg

Het parlement van Luxemburg keurde op 5 mei 2022 de statiegeldwet goed. Er komt één nationaal statiegeldsysteem voor alle drankverpakkingen die op de Luxemburgse markt worden gebracht. Het statiegeldbedrag varieert van 10 cent tot 1 euro, afhankelijk van het soort verpakking. De hoogte van het statiegeld per soort drankverpakking, het gedetailleerde tijdschema voor de invoering en de eisen voor de organisatie van de sector worden gepreciseerd in een groothertogelijke verordening.

Polen

De regering van Polen besliste op 2 juni 2022 dat er volgend jaar statiegeld zit op blikjes en flessen. Het statiegeldsysteem geldt voor wegwerp- en herbruikbare glazen flessen tot 1,5 liter, PET-flessen tot 3 liter en aluminium blikjes tot 1 liter. Er komt een terugnameplicht voor winkels van meer dan 100 m². Kleinere verkooppunten zullen zich vrijwillig bij het systeem kunnen aansluiten.

Regeringsverklaringen en debatten in 9 Europese landen 

Verenigd Koninkrijk

Op het niveau van het Verenigd Koninkrijk kondigde de regering van Theresa May (Conservatives) in maart 2018 een statiegeldregeling voor drankverpakkingen aan. De Blue Planet II-serie had de dreiging van oceaanvervuiling onder de aandacht gebracht. In juli 2019 verklaarde de Britse regering dat ze mikt op 2023 om een volledig werkend statiegeldsysteem te hebben. Een opiniepeiling door Populus in juni 2020 toont dat 84% van de Britten voorstander is van statiegeld op alle drankverpakkingen.

De regering van Schotland geleid door Nicola Sturgeon van de Scottish National Party kondigde in mei 2019 het plan aan om statiegeld op plastic flessen, glazen flessen en blikjes in te voeren. Het Schotse parlement stemde de statiegeldregeling in mei 2020. De start is voorzien in augustus 2023. Het systeem behelst alle dranken die worden verkocht in PET-plastic, metaal en glas. Voor alle formaten komt er een vast statiegeld van 20 pence (0,23 euro).

In januari 2023 werden details onthuld over de invoering van het statiegeld in het Verenigd Koninkrijk, Wales en Noord-Ierland. De systemen in elke regio moeten op 1 oktober 2025 zijn ingevoerd. Alle PET-flessen en aluminium en stalen blikjes zullen in het systeem worden opgenomen (tussen 50 ml en 3 liter). Glazen flessen zullen alleen in het systeem van Wales worden opgenomen. De verkooppunten moeten de op de markt gebrachte verpakkingen terugnemen (terugnameplicht).

Frankrijk 

In Frankrijk verklaarde minister Brune Poirson (van de liberale partij En Marche) op 10 juli 2019 dat de Franse regering statiegeld op plastic flessen en blikjes wil invoeren. Ze kreeg de steun van de Franse supermarkten en drankenproducenten, daarbij ook multinationals die eveneens in België en Nederland actief zijn. Door druk van conservatieve burgemeesters in de Franse Senaat is het project uitgesteld tot 2023. De introductie van een statiegeldsysteem voor herbruikbare dranken is in juli 2023 aangekondigd, een decreetvoorstel wordt momenteel besproken in het parlement. Tegelijkertijd is statiegeld voor recycling in september 2023 uitgesteld door de vorige minister van Milieu Christophe Béchu.

Portugal 

In maart 2020 is in Portugal een proefproject voor een landelijk statiegeldsysteem van start gegaan met de steun van de Portugese levensmiddelenindustrie en drankenproducenten. De regering heeft het wetsdecreet ingevoerd dat voorziet in de invoering van een statiegeldsysteem tegen 2022. Er is echter nog geen besluit genomen over de praktische aspecten van deze invoering. De Marine Environment Research Association heeft een petitie gelanceerd om de regering te vragen het statiegeldsysteem snel en doeltreffend in te voeren.

Spanje

In Spanje stemde in december 2021 een grote meerderheid van het Congres voor de Ley de residuos, de Wet die statiegeld invoert. De wet ligt nu op tafel van de Senaat.

Griekenland

In mei 2021 riepen de onderzoeksgroep Eunomia en de Vereniging van Griekse verpakkingsfabrikanten de Griekse regering op om een statiegeldsysteem in het land in te voeren. Griekenland heeft zich ertoe verbonden vanaf juli 2023 een nationaal statiegeldsysteem in te voeren, als onderdeel van de nieuwe nationale wetgeving inzake afval, recycling en circulaire economie.

Slovenië

De Sloveense minister van Milieu Andrej Vizjak steunde in 2021 het voorstel van milieu-ngo Eko Krog om statiegeld in te voeren. De vereniging van drankenproducenten steunt het voorstel omdat het systeem zal zorgen voor een betere gescheiden inzameling van drankflessen.

Italië 

Een samenwerkingsverband van de niet-gouvernementele organisaties National Association of Comuni Virtuosi, Greenpeace Italia, Oxfam, WWF Italia en Zero Waste Italy, heeft zijn krachten gebundeld om de invoering van een verplicht nationaal statiegeldsysteem voor drankverpakkingen in Italië te steunen. De campagne, getiteld “Buon Rendere – molto più di un vuoto“, is het eerste nationale initiatief voor een statiegeldsysteem in Italië. Zij deden in november 2021 een gezamenlijke oproep aan de regering Draghi en aan Roberto Cingolani, de Italiaanse minister voor Ecologische Transitie, om de invoering van een effectief statiegeldsysteem in het land te bespoedigen.

Servië

De directeur van het Servische agentschap voor milieubescherming (SEPA), Filip Radović, heeft aangekondigd dat in 2019 de invoering van een statiegeldsysteem in Servië om de inlevering en verwijdering van verpakkingsafval te regelen aan de orde kan komen. Hoewel het onderwerp statiegeld al vele jaren op tafel ligt, is er tot dusver geen besluit genomen.

België

In België is er statiegeld op sommige herbruikbare glazen flessen, zoals voor bier. Het debat over de invoering van statiegeld op blikjes en plastic flessen loopt al meer dan tien jaar. Statiegeld is in België de bevoegdheid van de regio’s Vlaanderen, Brussel en Wallonië. In 2018 kreeg de industrie een laatste kans om het groeiende zwerfvuil aan te pakken met sensibilisering en boetes. De hoeveelheid zwerfvuil in Vlaanderen groeit echter nog steeds.

In 2017 en 2018 sloten honderden gemeenten, bedrijven en organisaties zich aan bij de Statiegeldalliantie, die vraagt aan de gewestregeringen om snel statiegeld in te voeren voor alle blikjes en plastic flessen. In 2019 schreven de nieuwe regeringen van Vlaanderen, Brussel en Wallonië de mogelijkheid van statiegeld in hun regeerakkoorden. In 2021 vervoegden meer dan 100 Waalse gemeenten de 200 Vlaamse gemeenten in de Statiegeldalliantie. De oppositiepartijen in Vlaanderen (Vooruit en Groen) en Wallonië (CDH/Les Engagés) legden voorstellen op de tafel van hun respectievelijke parlementen.

Waals milieuminister Céline Tellier (Ecolo) lanceerde in 2022 een studie naar de implementatie van statiegeld. In de zomer van 2022 deed de gemeente Bredene een succesvol proefproject met statiegeld. Op 6 september 2022 zei de milieuminister van Vlaanderen, Zuhal Demir (N-VA) dat statiegeld onvermijdelijk is en dat de Vlaamse regering nog in 2022 zal beslissen op basis van de nieuwste cijfers over zwerfvuil.

De nieuwe erkenning 2024-2028 van de PRO verantwoordelijk voor het beheer van huishoudelijk afval (Fost Plus) voorziet in de invoering van een statiegeldsysteem voor alle blikjes en flessen, onder het mom van een akkoord tussen de drie gewesten (artikel 2).

Acht Europese landen die al langer statiegeld kennen

Denemarken 

Denemarken introduceerde het eerste nationale statiegeldsysteem in 1922. In 1991 en 1993 breidde het uit met plastic flessen. Dansk Retursystem, een particuliere non-profitorganisatie beheert het systeem. In 2019 behaalde het systeem een ​​totaal rendement van 92%.

Duitsland 

In Duitsland bestaat het statiegeldsysteem al zeventien jaar, sinds 2003. Er is statiegeld op plastic, blikken en glazen drankverpakkingen. Het standaard statiegeld bedrag is 0,25 euro sinds 2016. Het statiegeld is hoger voor wegwerpverpakkingen dan voor herbruikbare verpakkingen, zoals glazen flessen. 97 tot 99%  van de wegwerpflessen worden teruggebracht. De recyclagegraad van blik is er circa 99%. In januari 2021 keurde de Duitse regering van Angela Merkel (CDU – SPD – CSU) een nieuwe Verpakkingswet, Verpackungsgesetz goed. Het statiegeld op verpakkingen van sappen en alcoholische dranken is sinds januari 2022 van kracht en is in 2024 uitgebreid naar zuivelproducten. Duitsland kent al heel lang statiegeld (Pfand) op plastic flessen en blikjes, sinds 2003. Maar sappen, wijn en melk waren uitgezonderd. De nieuwe Verpakkingswet kijkt dus enkel nog naar de verpakkingen, en niet naar welke drank er in zit.

Estland 

In Estland bestaat sinds 2005 een universeel statiegeld- en recyclingsysteem voor eenmalige en hervulbare verpakkingen. Het statiegeld is € 0,10 op de meeste metalen, plastic en glazen drankverpakkingen. Het systeem wordt beheerd door Eesti Pandipakend, een organisatie voor producentenverantwoordelijkheid die de Estse Vereniging van Brouwers, de Vereniging van Producenten van Frisdranken, de Vereniging van Importeurs van Frisdranken en Bier en de Estse Vereniging van Detailhandelaren vertegenwoordigt.

Finland

Finland introduceerde het statiegeldsysteem voor het eerst in 1952 op glazen flessen -, op het moment dat  samen met de Olympische zomerspelen die Coca-Cola naar het land brachten – in glazen flessen. In de jaren tachtig werden enkele herbruikbare en duurzame plastic flessen opgenomen in het statiegeldsysteem. Statiegeld werd in 1996 geïntroduceerd op aluminium blikjes, op PET-flessen in 2008 en op gerecyclede glazen flessen in 2012. Suomen palautuspakkaus Oy (afgekort Palpa), een particulier consortium van drankenimporteurs en -fabrikanten, beheert het systeem.

IJsland

IJsland heeft sinds 1989 een statiegeldsysteem op nationale schaal voor drankverpakkingen van plastic, aluminium en glas.

Kroatië 

In Kroatië is er sinds 2006 statiegeld van 0,5 Kroatische Kuna op niet-hervulbare containers met een minimum volume van 200 ml. Retailers groter dan 200 m² zijn verplicht containers terug te nemen. De overheid beheert de regeling. Er is een inzameldoelstelling van 95%. Sinds 2015 zorgt statiegeld voor terugbrenging van 90% van alle niet-hervulbare verpakkingen op de Kroatische markt.

Noorwegen 

Noorwegen nam in 1999 een statiegeldwet aan. In 2018 stegen de tarieven tot 2 NOK voor kleine flesjes en blikjes en 3 NOK voor grote flessen. Infinitum AS (voorheen Norsk Resirk) is verantwoordelijk voor de uitvoering van het nationale recyclingprogramma voor niet-hervulbare plastic flessen en drankblikjes. De non-profitorganisatie is opgericht in 1999. Ze is eigendom van bedrijven en organisaties in de drankenindustrie en de handel in voedingsmiddelen.

Het Noorse systeem werkt zo dat de milieubelasting daalt naarmate het rendement stijgt. Dat betekent dat bijvoorbeeld 90 procent retour voor blikjes zich vertaalt in een korting van 90 procent op de milieubelasting.

Zweden 

In Zweden hebben de aluminium blikjes sinds 1984 statiegeld en de PET-flessen sinds 1994. Pantamera is verantwoordelijk voor het statiegeldsysteem voor aluminium blikjes en PET-flessen.

De race naar statiegeld 

We kunnen dus spreken van een echte race naar statiegeld. Het debat over plastic vervuiling is overal bezig. In de lidstaten van de Europese Unie wordt hard gewerkt aan wetgeving om er iets aan te doen. Het tempo verschilt van land tot land, maar de richting is dezelfde.

Ook aan de grens van de Europese Unie stijgt de populariteit van statiegeld. In januari 2019 besliste Turkije dat er binnen vier jaar statiegeld op alle drankcontainers komt. Met 80 miljoen inwoners wordt Turkije na Duitsland het grootste statiegeldland ter wereld.

Als onderdeel van de herziening van de Europese Verordening verpakking en verpakkingsafval (PPWR) wordt de verplichte invoering van statiegeld tegen 2029 besproken, samen met enkele essentiële kenmerken. Deze verplichting zou gelden voor alle landen die een bepaald retourpercentage niet halen. Het wachten is nog op de definitieve versie van het besluit (info maart 2024).

Het statiegeld zal 0,25 euro bedragen voor alle verpakkingen tussen 0,1 en drie liter. Er is enkel een uitzondering voor melk wegens zijn bederfelijke aard.

De drankverpakkingen zullen kunnen worden ingeleverd in alle verkooppunten. Bovendien ook in spoorwegstations en inzamelcentra voor gebruikte materialen. “De doelstelling is om het beste en meest efficiënte statiegeldsysteem in Europa te maken”, aldus de klimaatminister.

Minister Leonore Gewessler (Groenen) deed de aankondiging op een persconferentie aan de zijde van de directeur public affairs Philipp Bodzenta van Coca-Cola Oostenrijk. Het is mij altijd een doorn in het oog wanneer onze verpakkingen waardeloos in het milieu liggen,” zegt Bodzenta. We hebben ook gezien dat in landen met een statiegeldsysteem het inzamelingspercentage voor flessen en blikjes hoger ligt. Daarom is dit systeem nodig. We liggen hier goed op schema,” benadrukt Bodzenta.

Bronnen

DiePresse, 25 Cent Pfand pro Flasche und Dose ab 2025 in Österreich 

Puls 24, Pfandsystem Österreich: Künftig 25 Cent Pfand pro Flasche und Dose

Heute, 25 Cent extra für Plastikflaschen und Dosen fix

Microplastics zijn kleine stukjes plastic van minder dan 5 millimeter. Ze kunnen onbedoeld worden gevormd wanneer grotere stukken kunststof, zoals autobanden of synthetisch textiel, slijtage vertonen.

Maar ze worden ook doelbewust vervaardigd en toegevoegd aan producten voor specifieke doeleinden. Volgens de European Chemicals Agency ECHA bevinden ze zich in cosmetica, zoals scrubs, in detergenten, schoonmaakproducten, verven, meststoffen en pesticiden. Ze worden ook gebruikt als infill materiaal op sportvelden.

Door toevoeging van microplastics belanden er jaarlijks ongeveer 42.000 ton microplastics in het milieu. Zodra ze in het milieu terechtkomen, zijn ze zo goed als onmogelijk te verwijderen, met negatieve gevolgen voor dieren, planten.

De ontwerp Verordening wil producten verbieden waarbij de toegevoegde microplastics meer dan 0,01 procent van het gewicht uitmaken.

Voorgeschiedenis

In 2017 vroeg de Europese Commissie aan de ECHA om de wetenschappelijke data over microplastics die intentioneel worden toegevoegd te beoordelen. Begin 2018 beloofde de Commissie in haar Plastics Strategy om microplastics te tackelen. Vervolgens stelde de ECHA in 2019 een brede beperking voor op microplastics die in producten in de Europese Unie verhandeld worden. En nu ligt er dus eindelijk een ontwerp op tafel.

De Europese commissie start gesprekken over het voorstel met de Europese lidstaten over het voorstel op 23 september 2022, tijdens een REACH Committee. Vervolgens vinden nog enkele overleggen plaats voordat gestemd wordt.

Naast regels voor micro- en nanoplastics heeft het voorstel ook als doel om burgers van de Europese Unie toegang te geven tot informatie over de chemische stoffen waaraan zij kunnen worden blootgesteld.

Kunstgrasvelden

Milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux reageert: “Na jaren van vertraging, zijn we blij dat de Europese Commissie dit enorme milieuprobleem eindelijk aanpakt. Het is goed dat het ontwerpvoorstel de grootste bron van microplastics, die in rubbergranulaat in sportvelden, aan banden legt. Recycling Netwerk pleit al sinds jaren voor beperkingen en verboden op die granulaire infill van sportvelden”.

Voor sportvelden wordt rubbergranulaat gebruikt. Dit granulaat bestaat grotendeels uit gemalen autobanden, die voornamelijk synthetisch ‘SBR rubber’ bevatten, aangevuld met nieuw synthetisch rubber. Het voorstel van de commissie verbiedt deze granulaire opvulling, met een overgangsperiode van zes jaar.

Dat granulaire instrooimateriaal is de grootste bron van verontreiniging, met lozingen tot 16.000 ton, zegt ECHA.

Nanoplastics

‘’Ook belangrijk is dat de Verordening geen ondergrens bevat en daardoor ook de nanoplastics – de kleinste plastics – reguleert. Dat betekent dat ook microscopisch kleine stukjes plastic worden meegenomen. Juist die nanoplastics worden steeds vaker door wetenschappers aangetroffen in het milieu. Van het ijs op de Noord- en Zuidpool tot enorme hoeveelheden in de Nederlandse Waddenzee, zoals de Universiteit van Utrecht aantoonde in juli”, zegt Recycling Netwerk.

Nanoplastics zijn inbegrepen, behalve “wanneer de concentratie van microdeeltjes van synthetische polymeren niet kan worden bepaald aan de hand van bestaande analysemethoden of begeleidende documentatie”. In dat geval kan een ondergrens voor de grootte van 1 of 3 micrometer van toepassing zijn, afhankelijk van de afmetingen van het polymeer. Dit lijkt de voorzichtige aanpak van een van de ECHA-comités (SEAC) te volgen, wat geen goed nieuws is en moeilijk te handhaven zal zijn.

Verordening

De Europese Commissie heeft gekozen voor het instrument van een Europese Verordening.

“We zijn blij met die keuze ”, zegt Recycling Netwerk: “Een verordening is een bindend wetgevingsbesluit. Zij is onmiddellijk in al haar onderdelen van toepassing in alle lidstaten en heeft voorrang boven de nationale wetgevingen”.

Een “richtlijn”daarentegen is een wetgevingsbesluit waarin slechts doelstellingen worden vastgesteld die alle EU-landen moeten bereiken en binnen een bepaalde termijn in hun nationale wetgeving moeten omzetten. ‘De Single-Use-Plastic Directive (SUPD) is een voorbeeld van zo’n richtlijn, waardoor we verschillende implementatie en ambities zien in de Europese lidstaten, zoals bijvoorbeeld rond hergebruik doelstellingen.

Vervuiling nog deels toegestaan

Het voorstel van de Europese Commissie staat microplastic vervuiling op een aantal punten evenwel nog steeds toe. Zo worden vloeibare en oplosbare polymeren niet meegenomen, evenals niet-koolstofhoudende polymeren. Ook zijn ‘biologisch afbreekbare’ polymeren uitgesloten.

Dat is een risico, gezien het feit dat biologische afbreekbaarheid verschillende gradaties kent en niet goed gedefinieerd is. Een industrieel composteerbaar plastic – dat dus samen met GFT-afval in een speciale installatie verwerkt wordt – heet ook ‘biologisch afbreekbaar’. Dat breekt echter niet af in de natuurlijke omgeving, met dezelfde risico’s als ander plastic.

Daarnaast zijn de zogeheten overgangsperiodes allemaal erg lang. Een is zelfs opvallend lang: de commissie stelt een overgangsperiode van niet minder dan 12 jaar voor voor lipproducten, nagelproducten en make-up.

Publieke consultatie

Onze collega’s van ClientEarth, een internationale NGO bestaande uit advocaten en beleidsexperts, reageerden alvast op het voorstel: “Het is van cruciaal belang dat dit ontwerp de sterkst mogelijke wet wordt als we de vervuiling door microplastics een halt willen toeroepen. Het is nu aan de lidstaten om die verantwoordelijkheid op zich te nemen. Opzettelijk toegevoegde microplastics zijn de best te voorkomen bron van microplasticvervuiling. Eén jaar extra zonder beperking van microplastics kan ertoe leiden dat een equivalent van 1,6 miljard plastic flessen in het milieu terechtkomt”.

In mei nam Recycling Netwerk Benelux deel aan de publieke consultatie rond microplastic vervuiling. “De aankomende Europese wetgeving is een stap in de juiste richting en geeft een signaal af naar bewust vervuilende bedrijven. Tegelijkertijd zijn de onderhandelingen komende maanden cruciaal om tot een ambitieus ontwerp te komen”.

Samen met partnerorganisaties als de Plastic Soup Foundation blijven wij druk zetten op onze overheid om een ambitieuze wetgeving te eisen van Europa.

Naast deze aanpak van intentioneel toegevoegde microplastics, overweegt de Europese Commissie aanvullende opties voor het verminderen van het vrijkomen van onopzettelijk gevormde microplastics in het aquatisch milieu als onderdeel van haar strategie voor kunststoffen en het nieuwe actieplan voor de circulaire economie. Dit gaat volgens de ECHA over nog eens 176.000 ton per jaar in de Europese oppervlaktewateren.

De Europese Commissie werkt momenteel aan een revisie van de Waste Framework Directive (WFD). De Waste Framework Directive bepaalt het algemene afvalbeleid voor alle Europese lidstaten. In de WFD worden recyclingdoelstellingen vastgelegd, wordt bepaald wanneer iets een secundaire grondstof genoemd mag worden, en het bevat regels voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV). Uitgangspunt hierbij is altijd de afvalhiërarchie (zie afbeelding 1). Europese lidstaten zijn volgens de WFD ook verplicht om deze hiërarchie te volgen bij het bepalen van beleid.

Afbeelding 1

Preventie (voorkomen dat een product afval wordt) staat bovenaan in de afvalhiërarchie en is daarmee de meest gewenste optie. Echter maken preventiedoelstellingen geen onderdeel uit van de huidige WFD. Hoewel de WFD wel spreekt over preventie, wordt het aan de lidstaten overgelaten hier invulling aan te geven. Daarnaast blijft de definitie van preventie vaag; het wordt vaak geassocieerd met afvalmanagement, zoals recycling, terwijl preventie binnen de afvalhiërarchie zou moeten gaan over het minder produceren van afval. Dat de huidige Europese aanpak niet voldoende bijdraagt aan het doel om de Europese afvalproductie sterk te reduceren, blijkt wel uit het feit dat de hoeveelheid afval in Europa in het afgelopen decennium alleen maar toe is genomen. Om ervoor te zorgen dat de Europese Commissie werk gaat maken van preventie, heeft RNB samen met ECOS, EEB, RREUSE en Zero Waste Europe een position paper opgesteld waarin ze inzetten op preventie-doelstellingen. 

Preventie-doelstellingen

In de paper pleiten de milieuorganisatie gezamenlijk voor een aantal concrete zaken die volgens hen centraal zouden moeten staan bij de herziening van de WFD: 

• Het opnemen van overkoepelende afvalpreventie-doelstellingen, die worden ondersteund door preventie-doelstellingen per afvalstroom;
• Het benadrukken van de taak die voor producenten is weggelegd in de upstream fase van de keten, waarbij verplichte grondstoffenreductie-doelstellingen moeten worden geïntroduceerd;
• UPV-systemen moeten zich niet enkel richten op de afvalfase van producten, maar juist ook op de ontwerp- en productiefase, door middel van tools voor preventie, reparatie, hergebruik. Daarnaast moet de rol van producentenorganisaties (PRO’s) worden herzien; 
• Minimale eisen moeten voor UPV moeten ook gelden voor de nog te introduceren UPV systemen, zoals textiel. 

Binnen de huidige aanpak krijgt het bedrijfsleven veel vrijheid om zelf te bepalen hoe doelstellingen behaald worden. Dit leidt tot een aanpak waarbij de kosten zoveel mogelijk gedrukt worden, terwijl de overmatige productie niet aan banden wordt gelegd. Door kwantitatieve doelstellingen te introduceren voor afvalpreventie, worden lidstaten aangespoord om de focus te verleggen van afvalmanagement naar de bron van het probleem, namelijk overmatige productie en grondstoffengebruik. Wanneer deze verandering niet plaatsvindt en vooral wordt ingezet op bijvoorbeeld recycling, is het in theorie dus mogelijk om de grondstoffenconsumptie voor de productie alleen maar te laten toenemen. Dit zou tot gevolg hebben dat de negatieve milieu-impact toeneemt.

De rol van producenten

De WFD bepaalt ook de ‘spelregels’ die gelden voor UPV-systemen. Daarom is het belangrijk dat de Europese Commissie bij de herziening kritisch kijkt naar de werking van bestaande UPV-systemen om hier lessen uit te trekken. We schreven eerder al over de problemen rondom de governance van UPV systemen en de dubbele rol die PRO’s hier vaak in spelen. In onze gezamenlijke position paper vragen we ook aandacht voor deze problematiek. Concreet vragen we de Europese Commissie om aanvullende regelgeving op te nemen in het WFD die ervoor zorgt dat de negatieve invloed die PROs momenteel uitoefenen op milieubeleid, wordt ingeperkt. Dit moet ervoor zorgen dat:

• PRO’s niet langer hun positie gebruiken om te lobbyen tegen milieubeleid op nationaal en Europees niveau;
• de governancestructuur van PRO’s wordt aangepakt waardoor stakeholders, zoals overheden, milieuorganisaties en afvalverwerkers, niet langer volledig afhankelijk zijn van PRO’s voor het aanleveren van data, het afsluiten van contracten en de effectiviteit van beleid. Overheden nemen op hun beurt meer regie en zorgen ervoor dat een bredere groep stakeholders wordt betrokken bij het ontwerp van beleid;
• de pogingen van PRO’s om de verantwoordelijkheid voor (zwerf)afval te verleggen naar de consument, via bijvoorbeeld clean-up campagnes, wordt ontmoedigd;
• PRO’s niet langer moeilijk controleerbaar zijn door overheden, doordat overheden volledig van hen afhankelijk zijn voor het aanleveren van betrouwbare data en dit vaak moeilijk te verifiëren is. 

Momenteel staan er in artikel 8a van het WFD onder andere bepalingen over het betrekken van stakeholders, de rapportagemethoden, controlemechanismen en transparantie. Echter worden deze bepalingen in wisselende mate nageleefd, en wordt er niet bepaald wat wel – en vooral ook niet – binnen de verantwoordelijkheid van PRO’s valt. Daarbij komt dat overheden PRO’s in de praktijk zien als belangrijkste stakeholders binnen UPV-beleid. Het argument hierbij is dat producenten het beleid uiteindelijk uit moeten voeren, en zij daarom dus het beste in staat zouden zijn om mee te denken over nieuw beleid. PROs redeneren vanuit het zo kosten-efficiënt mogelijk inrichten van het systeem, waarbij de milieuwinst niet als voornaamste uitgangspunt wordt genomen. Wanneer kostenefficiëntie centraal wordt gesteld bij de ontwikkeling van beleid, in plaats van de optimalisatie van milieuwinst, is het resultaat afgezwakt milieubeleid.

RNB is van mening dat het milieubeleid anders tot stand moet komen en de uitvoering beter gemonitord moet worden. Hiervoor is onder meer het betrekken van een bredere groep stakeholders bij de ontwikkeling van UPV-beleid essentieel. Artikel 8a van het WFD bepaalt dat overheden regelmatig dialoog moeten faciliteren tussen verschillende stakeholders, zoals gemeenten, producenten, NGOs en afvalverwerkers. Dit gebeurt momenteel echter niet. Ook de NVRD heeft hier recentelijk aandacht voor gevraagd. Voor een meer inclusieve governance van UPV-systemen moet de financiële verantwoordelijkheid van PROs gescheiden worden van strategische verantwoordelijkheid. Een van de mogelijke manieren om dit te bewerkstelligen is volgens onderzoekers van Universiteit Utrecht middels een zogeheten organisatie voor circulair waardebeheer. Hierin wordt een brede groep stakeholders vertegenwoordigd en ze zien erop toe dat circulariteit verankerd wordt in het UPV systeem in plaats van de voornaamste focus te leggen op recycling en afvalverwerking. 

Het opnemen van preventie-doelstellingen, gecombineerd met regelgeving voor UPV-systemen en PROs, moet ervoor zorgen dat het Waste Framework Directive een katalysator wordt voor de reductie van grondstoffengebruik in Europa. 

Het position paper is overhandigd aan de Europese Commissie. Daarnaast dient RNB het ook in als bijlage bij de consultatie voor de revisie van het Waste Framework Directive, die loopt tot 16 augustus. 

Het hele position paper lees je hier.

De Tweede Kamer nam immers op 8 februari een motie aan voor een 70% reductiedoelstelling van peuken in het milieu. En staatssecretaris voor Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen kondigde in maart een onderzoek aan, waarin ook de haalbaarheid van een landelijk verbod op plastic sigarettenfilters wordt meegenomen. Heijnen en haar collega Maarten van Ooijen van Volksgezondheid maken eind dit jaar de resultaten van het onderzoek bekend.

De campagne wordt gecoördineerd door het Plastic Peuken Collectief, een landelijk samenwerkingsverband van milieuorganisaties, bedrijven en burgers dat af wil van plastic sigaretten vervuiling. Dit jaar doen ook in tien andere landen mensen mee. De Engelse naam van de campagne is Plastic Butt Smut.

Met de actie Plastic PeukMeuk vraagt het Plastic Peuken Collectief om een verbod op plastic filters. Ook willen zij dat de tabaksindustrie verantwoordelijk wordt gemaakt voor het voorkomen en het opruimen van dit plastic afval.

Want de filters van de peuken breken niet af. Bijna alle filters zijn gemaakt van celluloseacetaat, een soort plastic. Maar buiten de tabaksbedrijven om is dat nauwelijks bekend. Daarmee dragen zwerfpeuken sterk bij aan de wereldwijde vervuiling door plastic. Ze leiden ook tot hogere opruimkosten voor gemeenten, ontsieren de leefomgeving en trekken ander zwerfafval aan.

“Elke dag belandt een volle vuilniswagen aan plastic peuken op straat in Nederland’’, zegt campagneleider Karl Beerenfenger. ‘’Zelfs al zou 90% van de rokers de peuk netjes weggooien, dan nog belanden jaarlijks honderden miljoenen plastic filters op straat en in het milieu.’’

“Opruimacties alleen lossen het probleem niet op. We moeten het product zelf aanpakken. We willen af van de plastic sigarettenfilter. Deze filters zijn niet goed voor het milieu.’’ Filters zijn giftig gebleken voor vissen en belemmeren ook de groei van bepaalde grassen. ‘’Ook is wetenschappelijk bewezen dat de filters het roken van sigaretten niet minder schadelijk maken, in tegenstelling tot wat de tabaksindustrie ons wil doen geloven.’’

GoClean publiceerde begin juni de resultaten van een wekenlange landelijke peuken monitoring. Directrice Marloes Heebing: ‘’Tegen deze vervuiling is niet op te ruimen, en ook bewustwording zal nauwelijks helpen de vele miljarden peuken in ons milieu tegen te gaan. Om een 70% reductiedoelstelling te behalen moet het filter van de sigaret worden verwijderd.’’

Deelnemers leggen de geraapte peuken vast via de app Litterati. GoClean stelt net als in 2021 een rapport op, dat verwacht wordt eind juli.

In 2019, 2020 en 2021 gingen mensen ook de straten op en raapten respectievelijk 51.000, 142.000 peuken en 560.000 sigarettenfilters.

Contact – interviews

Karl Beerenfenger | Campagneleider | +31 6 18 632 023

Bernadette Hakken (Het Peukenmeisje) | Organisator Plastic PeukMeuk | +31 6 23 287 740

Kaart met lokale cleanup acties en contactgegevens

https://www.google.com/maps/d/u/0/embed?mid=1_YSUgETP70B3E6YN5NfdeoFKgamgduc&ehbc=2E312F&ll=52.208241847636394%2C5.232287200000005&z=8

Online

Website: www.plasticpeukencollectief.nl

Facebook: https://www.facebook.com/PlasticPeukenCollectief

Instagram: https://www.instagram.com/plastic_peuken_collectief/

Factsheet plastic sigarettenfilters

https://plasticpeukencollectief.nl/wp-content/uploads/2022/02/2022-PPC_-Factsheet-plastic-sigarettenfilters.pdf

Infographic plastic sigarettenfilters

https://plasticpeukencollectief.nl/wp-content/uploads/2022/03/Dutch-Factsheet-Plastic-Sigarettenfilters.pdf

Lees ook

Recycling Netwerk Benelux: Blij met onderzoek staatssecretaris naar verbod op plastic sigarettenfilters

Foto credits: Jerry de Mars

Vorig jaar op 1 juli vierden we de invoering van statiegeld samen met de Statiegeldalliantie en de toenmalige staatssecretaris voor I&W Stientje van Veldhoven op het strand van Scheveningen (foto). Het statiegeld op plastic flesjes werd heel goed onthaald in de brede samenleving.

Na zes maanden constateerde Rijkswaterstaat al een sterke daling van het aantal flesjes in de natuur. Statiegeld werkt dus. De staatssecretaris voor Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen moet evenwel de wetgeving aanscherpen om het volle potentieel van statiegeld te benutten. En hier niet mee wachten tot een evaluatie in 2024.

Statiegeld zorgt snel voor veel minder flesjes in het milieu

De daling van het aantal plastic flesjes in het zwerfafval is veelbelovend. Metingen van Rijkswaterstaat en Zwerfinator Dirk Groot tonen dat het aantal plastic flesjes in de natuur al na 6 maanden na invoering gedaald was met 41% tot 70%. Daarmee behaalt statiegeld snel resultaat. Het is veel effectiever dan alle alternatieve plannen van het bedrijfsleven de afgelopen decennia. Waar het bedrijfsleven decennialang resultaten beloofde, maakt statiegeld het nu waar. Binnenkort komt Rijkswaterstaat met nieuwe zwerfafval metingen  na 12 maanden.

Betere wetgeving voor betere resultaten

Op basis van zwerfafvalmetingen in het buitenland concludeerde CE Delft in 2017 dat met statiegeld het aantal flesjes in het Nederlandse zwerfafval tussen de 70 tot 90% zou moeten afnemen. Maar dat hangt af van hoe slim het statiegeldsysteem wordt ingericht. Succesvolle statiegeldsystemen hebben gemeenschappelijke kenmerken die worden geregeld in de wetgeving: een voldoende hoog statiegeldbedrag, een fijnmazig netwerk van verkooppunten waar je statiegeld terug kan krijgen, en een eenduidige opzet zonder uitzonderingen die goed te begrijpen is voor de consument.

Het kabinet heeft in het statiegeldbesluit in 2020 te weinig regels en kaders opgenomen die een goede inrichting van het statiegeldsysteem garanderen. Het is een voorbeeld van milieuwetgeving waarbij te veel aan het bedrijfsleven wordt overgelaten. Om de volledige potentie van statiegeld te benutten en de Europese doelstelling van 90% gescheiden inzameling voor alle plastic flessen te halen, moet de politiek de regie pakken en betere wetgeving opstellen.

Statiegeld-terug-recht

Er zijn nog steeds een hele reeks verkooppunten die wel plastic flesjes met statiegeld verkopen, maar aan de consument geen statiegeld teruggeven. Enkele voorbeelden hiervan zijn: bioscopen zoals Pathé, fast-food keten McDonalds, winkels zoals AH to go, Hema, Kruidvat en Action, La Place en sommige musea, theaters, universiteiten en tankstations.

Dit betekent dat er minder innamepunten in Nederland zijn dan wanneer er wel een wettelijke innameplicht voor verkooppunten was vastgesteld. Dit maakt het de consumenten moeilijker om hun statiegeld weer terug te krijgen. Dit ondermijnt de effectiviteit van het statiegeldsysteem. Wij vragen daarom dat de staatssecretaris een statiegeld-terug-recht in de wetgeving schrijft. Zodat je statiegeld terug krijgt bij elk verkooppunt.

In de media

Trouw, Eén jaar statiegeld op kleine flesjes: minder flesjes in bermen en struiken,  1 juli 2022

1Limburg, Minder zwerfafval door invoering statiegeld kleine flesjes, 1 juli 2022

NOS, Na jaar statiegeld op flesjes, 1 juli 2022

De inzameling door Statiegeld Nederland blijft ondermaats

Volgens Statiegeld Nederland werd in de eerste 6 maanden na invoering zo’n 70% van alle plastic flessen met statiegeld ingeleverd. Bij dit percentage zijn ook grote flessen meegenomen, waarvan al jarenlang meer dan 90% wordt ingezameld. De kleine plastic flessen blijven dus nog ver achter. Statiegeld Nederland zal méér dan 90% van de statiegeldflessen moeten inzamelen om te voldoen aan de Europese richtlijn. Die eist immers dat van alle plastic drankflessen, dus ook die zonder statiegeld, 90% gescheiden wordt ingezameld.

Aanscherping

In deze aanscherping moeten ook het verhogen van het minimum statiegeldbedrag en de invoering van statiegeld op drankenkartons en alle plastic flessen, zonder uitzondering op basis van inhoud, worden meegenomen. Op dit moment is statiegeld nog niet verplicht voor flessen sappen en zuivel.

Het vorige kabinet koos na jarenlang politiek debat eindelijk voor het milieu door statiegeld op plastic flesjes in te voeren. Het is nu van belang dat het huidige kabinet waarborgt dat de beoogde resultaten worden behaald. We roepen de staatssecretaris  op om de wetgeving nu aan te scherpen. En hier niete mee te wachten tot de geplande evaluatie van het statiegeldsysteem in 2024.

Statiegeld op blikjes 

Na 1 jaar statiegeld op plastic flesjes, liggen er veel minder in de natuur. Er liggen wel nog gigantisch veel statiegeldloze blikjes. We kijken dan ook hoopvol uit naar de start van het statiegeld op blikjes op 31 december dit jaar. Het bedrijfsleven zegt dat het in tijdsnood zit. Het kondigde eenzijdig aan dat ze die wettelijke invoeringsdatum gaan overschrijden. In de meeste Europese landen krijgt het bedrijfsleven een implementatietermijn van 1 jaar. De Nederlandse bedrijven hebben voor de blikjes 22 maanden de tijd gehad. Staatssecretaris Vivianne Heijnen heeft terecht verklaard aan de Tweede Kamer dat de startdatum vastligt op 31 december 2022 en dat bedrijven die de deadline niet respecteren risico lopen op een last onder dwangsom.

Zondag om 15u zal Eurocommissaris Frans Timmermans op de Korenlei in Gent spreken over de nieuwe plannen van de Europese Commissie in de strijd tegen wegwerpplastics en verpakkingsafval (Bekijk het videoverslag op de website van de Europese Commissie).

Hij doet dit naar aanleiding van de Mission Resue-expeditie van Plastic Soup Surfer Merijn Tinga. Die gaat in Gent zijn electrisch surfboard van wegwerpbekers demonstreren.

Samen met Mission Reuse, Enviu, Natuur & Milieu en Recycling Netwerk Benelux wil Tinga de overstap van vervuilende wegwerpbekers naar herbruikbare bekers sterker in het Belgisch, Nederlands en Europees beleid krijgen.

Op zijn surftrip door België maakt hij tussenstops in Antwerpen (2 juli), Dendermonde en Gent. Op 3 juli in Gent vertelt Europees Commissaris Frans Timmermans meer over de plannen die hij dit najaar presenteert om verpakkingsafval verder te verminderen, en hergebruik te stimuleren.

5 miljoen wegwerpbekers elke ochtend, 385 kilometer lang

Elke ochtend belanden alleen al in Nederland 5 miljoen koffiebekers in het afval. Op een rij is dit 385 kilometer. Dat is precies de afstand die Merijn Tinga zal afleggen. In het surfboard zijn 500 bekers verwerkt. Dus elke ochtend wordt er in Nederland een hoeveelheid koffiebekers met de omvang van 10.000 surfboards weggegooid.

Merijn Tinga is in Nederland bekend als de ‘Plastic Soup Surfer’: “Als morgen wegwerpbekers verboden worden, hoeft er geen kop koffie minder om gedronken te worden, alle oplossingen liggen voorhanden. Gezien de staat van onze aarde moeten we van wegwerp afstappen en ‘hergebruik’ zo snel mogelijk de nieuwe norm worden. Samen met Mission Reuse laten we zien hoe makkelijk dat kan zijn.”

Wegwerpverpakkingen verbruiken veel grondstoffen en energie

Zodra de laatste slok koffie binnen is, is het koffiebekertje waardeloos geworden voor de gebruiker. Ze belanden in de vuilbak of eindigen als zwerfvuil, worden verbrand en in een enkel geval gerecycled – en niet tot koffiebekers. De meest nuttige toepassing die overblijft is toiletpapier. Hiermee verliezen en verbranden we dus waardevolle, steeds schaarser wordende, grondstoffen.

Het voorbeeld van de koffiebeker illustreert het grotere probleem van de huidige wegwerpeconomie. Het kost enorm veel grondstoffen en energie om die wegwerpproducten zoals shampoo flessen, luiers of verpakkingen voor online bestellingen te maken. Het probleem is dat de huidige businessmodellen en consumenten gewoontes volledig gebaseerd zijn op eenmalig gebruik. Ook het huidige beleid faciliteert dit eenmalige gebruik van verpakkingen.

Mission Reuse zet zich in om de transitie naar herbruikbaar concreet te maken en te versnellen. Door campagnes te voeren, ondernemers te helpen en voorstellen te doen voor wet- en regelgeving.

Waar bestaat goed beleid uit?

We vragen het volgende:

• Geen duurzaamheidsdoelstellingen op recycling, maar op hergebruik van het volledige product
• Een ambitieuze implementatie van de Single Use Plastic Directive, waar preventie en hergebruik de boventoon in voeren
• De gemeente faciliteert horeca en kantoren die met hergebruik aan de slag willen, zodat niet iedereen hetzelfde wiel hoeft uit te vinden

Over de organisaties

Mission Reuse is een initiatief van milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux, de autoriteit op het gebied van wegwerpplastics en hergebruik, de impact venture builder Enviu,  en de stichting Natuur & Milieu. Het transitieprogramma Mission Reuse richt zich op overheid, bedrijfsleven en consumenten. Met pilots, lobby en onderzoek wil de organisatie concrete alternatieven voor hergebruik bieden. Momenteel lopen er pilots bij e-commerce spelers, universiteiten en festivals.

De Plastic Soup Surfer vraagt campagnematig aandacht voor single use plastics die in het afval belanden door surfcampagnes en lobby richting overheid en bedrijfsleven. De organisaties bundelen hun krachten in deze campagne tegen eenmalig te gebruiken koffiebekers.

In de media

Meer weten?

Lees ook

• Mission Reuse, Mission Reuse | Plastic Soup Surfer
• Plastic Soup Surfer, Mission Reuse Expedition
• Recycling Netwerk Benelux, – Surftocht door België en Nederland om te strijden tegen de wegwerpbeker

Het traject

Tweede Kamerlid Kauthar Bouchallikh (GroenLinks) brengt dinsdag 28 juni 2022 een motie ter stemming in de Tweede Kamer om nog dit jaar een begin te maken met het terugdringen van overbodig plastic-gebruik. Staatssecretaris voor I&W Vivianne Heijnen heeft deze motie afgeraden omdat realisatie dit kalenderjaar niet haalbaar zou zijn. Een snelle tentatieve inventarisatie van Recycling Netwerk Benelux (RNB) laat zien dat dat nog wel meevalt.

Van het jaarlijkse plastic-gebruik gaat volgens PlasticsEurope, de brancheorganisatie voor de plastic industrie, circa 40% naar verpakkingen. De meeste producten worden verpakt verkocht, en die verpakking bestaat best vaak uit plastic. Dat geldt voor alle soorten producten, en zeker voor voedingsproducten, de meest verkochte producten in supermarkten.

De motie verzoekt de regering om ‘een brede inventarisatie uit te zetten naar voor welke plastic producten nog dit kalenderjaar bindend beleid voor preventie dan wel hergebruik kan worden gerealiseerd’.

Snelle inventaris van overbodige verpakkingen is mogelijk

RNB heeft een lijst met verse groenten van de site van het voedingscentrum geplukt. Op basis van eigen ervaringen geven we voor elke groente aan of deze op dit moment in de supermarkt dan wel op de markt of bij een groentespeciaalzaak in plastic verpakt worden verkocht (zie de tabel hieronder).

Veel onbewerkte verse groenten zitten in de supermarkt regelmatig in plastic. Terwijl ze op de markt of bij de groentespeciaalzaak meestal wél onverpakt worden verkocht. Dit geeft aan dat een plastic verpakking voor deze onbewerkte verse groenten in elk geval niet nodig is om de kwaliteit ervan te waarborgen.

Veel verse groenten die onbewerkt in het schap liggen, worden ook voorgesneden of voorgeschild aangeboden. Deze voorbewerkte verse groenten zitten eigenlijk altijd in afgesloten plastic zakken verpakt. Dat zou uitdroging van de voorbewerkte verse groenten voorkomen, hun houdbaarheid verlengen, en zo voedselverspilling tegengaan. Dat is althans het argument dat doorgaans voor deze afgesloten verpakkingen wordt gebruikt.

Rol van plastic verpakkingen in voorkomen van voedselverspilling staat ter discussie

Het laatste woord is hierover nog zeker niet gezegd, maar de laatste jaren klinkt er vaker weerwerk tegen de geclaimde houdbaarheidsverlenging van verse voorbewerkte groenten in afgesloten plastic zakken. Het recente onderzoek van de Engelse milieuorganisatie WRAP toont dat verse groenten doorgaan met ademen. Ook als die voorbewerkt zijn. Hierdoor hoopt zich vocht op in de afgesloten plastic verpakking. Verse groenten bederven hierdoor sneller. Dit werkt voedselverspilling juist in de hand.

Ook zit je als consument vast aan de voorverpakte hoeveelheid in afgesloten zakken. Als deze hoeveelheid meer is dan voor een gerecht nodig is, wat voor de groeiende groep alleenwonenden al snel het geval is, dan wordt het restje verse groenten uiteindelijk vaak weggegooid. Voedselverspilling dus.

Beter zou zijn om zulke voorbewerkte verse groenten los aan te bieden, zoals in sommige groentespeciaalzaken nu al het geval is. Consumenten kunnen dan precies zoveel mee nemen als ze nodig hebben, bij voorkeur in herbruikbare zakken die consumenten zelf bij zich hebben.

Onverpakte verse en los aangeboden groenten, bewerkt of onbewerkt, kunnen worden beneveld om uitdroging te voorkomen indien nodig. Sommige supermarkten hebben deze voorziening al, maar een simpele plantenspuit doet het ook.

Brede inventarisatie voor andere voedingsproducten ook niet ingewikkeld

Voor fruit ligt een zelfde soort analyse voor de hand als voor verse groenten. Plastic verpakkingen zijn meestal niet nodig. Consumenten kunnen het los meenemen of in eigen herbruikbare zakken doen.

Veel andere voedingsproducten zoals rijst en granen, droge pasta, en noten zouden ook los aangeboden kunnen worden. Hiervoor bestaan al tapsystemen waarvoor consumenten dan hun eigen verpakking meenemen. Deze tapsystemen worden al gebruikt in verpakkingsvrije winkels, maar ook sommige supermarkten experimenteren hiermee.

Afzonderlijke koekjes in plastic, met z’n allen in plastic bij elkaar gehouden, en een kartonnen doos eromheen. Kleine plastic zakjes chips in grote plastic zakken chips. De voorbeelden van voedingsproducten in overbodig plastic zijn legio.

De brede inventarisatie die de motie voorstelt, zou kunnen beginnen met voedingsproducten. Voor bijvoorbeeld de geïdentificeerde onbewerkte verse groenten kan snel bindend beleid worden ingezet om overbodige plastic verpakkingen te voorkomen. De voorbewerkte  groenten hebben  waarschijnlijk wat meer tijd nodig.

Ook veel plastic voor andere producten

Door Zero Waste Europe zijn recentelijk de hoeveelheden plastic verpakkingen voor een twintigtal producten in kaart gebracht. Op internet wemelt het van voorbeelden van overbodig plastic-gebruik. Overbodige plastic verpakking van voedingsproducten voeren inderdaad de boventoon, maar ook bijvoorbeeld het kleine USB-stickje of andere kleine voorwerpen worden verkocht in een enorme plastic verpakking.

Plastic hoezen rond tijdschriften en reclame in de brievenbus zijn een ander voorbeeld van een 1,5 miljoen kilo aan overbodige plastic verpakkingen die jaarlijks door de Nederlandse voordeur komen. Vaak zijn er prima alternatieven om plastic-gebruik te vermijden of sterk terug te dringen. Zo kunnen tijdschriften of reclame prima in een postwikkel of bij elkaar worden gehouden met een adressticker in geval van tijdschriften of gebonden reclame. In andere landen, zoals België, zijn dergelijke postwikkels of adresstickers gangbaar. Dus waarom in Nederland niet?

Zo is er dus veel laaghangend ‘verpakkingsfruit’ waar bindend beleid op korte termijn  het plastic gebruik aan banden kan leggen.

Naast verpakkingen zijn er ook nog andere plastic producten die niet nodig zijn. Door de Europese richtlijn voor Single Use Plastics geïnitieerd, en door Nederland inmiddels in beleid omgezet, zijn bijvoorbeeld plastic oorstokjes, rietjes en drinkbekers niet langer toegestaan. Aanvullende inventarisatie van verpakkingen kan snel, maar ook overbodig plastic bij andere producten kan in kaart worden gebracht. Dat kost wellicht wel wat meer tijd.

Langzame en snelle mogelijkheden voor bindend beleid

Bindend beleid kan worden ingezet via wetgeving. Het invoeren van nieuwe wetgeving kost inderdaad nogal wat tijd omdat er een aantal procedurele stappen moeten worden doorlopen. Bindend beleid kan echter ook worden ingevoerd via een algemene maatregel van bestuur of via een ministeriële regeling. Dat is simpeler en sneller.

Voor zowel een algemene maatregel van bestuur als een ministeriële regeling is een wettelijke basis nodig. In deze wettelijke basis wordt voor plastic verpakkingen voorzien in het Besluit beheer verpakkingen 2014. Het besluit stelt onder andere immers dat verpakkingen zodanig ontworpen en gemaakt moeten zijn dat hergebruik mogelijk is, en dat het gewicht van verpakkingen zo laag mogelijk is.

Nederland heeft afgelopen jaren uitvoering gegeven aan de Europese richtlijn voor Single Use Plastics. Met de uitvoering van deze richtlijn is ook in Nederland plastic in producten als oorstokjes, rietjes en drinkbekers niet langer toegestaan. Het is nu zaak om door te pakken op het terugbrengen van het Nederlandse plastic-gebruik. Niet alleen om de toenemende plastic-vervuiling een halt toe te roepen. Plastics worden uit olie en gas gemaakt, en juist de aanvoer hiervan staat onder druk door de oorlog in de Oekraïne.

Voor een beperkt aantal producten, zoals plastic wegwerpbekers en maaltijdcontainers, is al beleid ingezet om het plastic-gebruik terug te dringen. Bovenstaande analyse laat echter zien dat tal van voedingsproducten nog niet worden aangepakt waarvoor bindend beleid óók snel mogelijk is. Het zou zonde zijn om hiermee wachten tot nadat ingezet beleid resultaat afwerpt. Dat leidt alleen maar tot onnodige vertraging.

Motie sluit aan op beleidsintentie overheid en bedrijfsleven

Op korte termijn is bindend beleid voor het terugdringen van overbodig plastic-gebruik dus zeer wel mogelijk. Dergelijk beleid sluit aan bij de wens van de rijksoverheid om Nederland binnen Europa een voorlopersrol te laten vervullen op gebied van circulaire economiebeleid.

Ook het bedrijfsleven heeft in het zogenoemde Plastic Pact beloofd om vóór 2025 het plastic-gebruik met 20% teruggedrongen te hebben ten opzichte van 2017.

Bovendien zou Nederland hiermee niet de eerste zijn om onnodig plastic te verbieden. Een verbod op plastic verpakking van verse groente en fruit ging in Frankrijk al in op 1 januari 2022 met de Wet tegen verspilling en voor de circulaire economie. In Luxemburg gaat het verbod in op 1 juli met een wijziging op de Wet verpakkingen en verpakkingsafval (document 7656). Wanneer volgt Nederland om voor deze en andere voor de hand liggende producten het onnodige plastic te vermijden?

Onderstaande tabel laat voor onbewerkte verse groenten (kolom 2-4) en voor bewerkte verse groenten (kolom 5-7) zien of deze groenten onverpakt (groen) dan wel in plastic verpakt (rood) worden aangeboden in supermarkten (kolom 2 en 5) en op de markt of in groentespeciaalzaken (kolom 3 en 6). Als groenten onverpakt worden aangeboden op de markt of in groentespeciaalzaken dan kan dat in supermarkten in principe ook. Eventueel kunnen consumenten dan zelf een herbruikbaar groentezakje of iets dergelijks meenemen. Deze tabel is op een namiddag tot stand gekomen op basis van de eigen winkelervaringen van de auteurs. De resultaten moeten derhalve als tentatief worden beschouwd. Het laat echter zien dat een dergelijke evaluatie snel kan, ook als die grondiger in interactie met supermarkten wordt gedaan.

De Nederlandse surfer Merijn Tinga start op 1 juli met een surftocht van 385 kilometer van Brussel naar Amsterdam. Hij doet dat op een elektrisch surfboard gemaakt van wegwerpbekers. Samen met Mission Reuse, Enviu, Natuur & Milieu en Recycling Netwerk Benelux wil hij de overstap van vervuilende wegwerpbekers naar herbruikbare bekers sterker in het beleid krijgen.

De perslancering van de campagne vindt plaats op 24 juni in Leiden. De gemeente Leiden, als koploper, spreekt hun commitment om over te stappen van wegwerp naar hergebruik uit.

Op zijn surftrip maakt hij tussenstops in Antwerpen (2 juli), Dendermonde en Gent. Op 3 juli in Gent zal Europees Commissaris Frans Timmermans meer vertellen over de plannen die hij dit najaar presenteert om verpakkingsafval verder te verminderen, en hergebruik te stimuleren.

In Nederland doet de plastic soup surfer tussenstops in de gemeenten Rotterdam en Vlissingen. Daar zullen de gemeenten en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hun ‘Van wegwerp naar hergebruik’- bord in ontvangst nemen. Dit bord symboliseert de concrete acties die de gemeente zet om naar een herbruikbaar systeem over te gaan.

5 miljoen koffiebekers, 385 kilometer lang

Elke ochtend belanden alleen al in Nederland 5 miljoen koffiebekers in het afval. Opgeteld is dit 385 kilometer, precies de afstand die Merijn Tinga zal afleggen. In het surfboard zijn 500 bekers verwerkt. Dus elke ochtend wordt er in Nederland een hoeveelheid koffiebekers met de omvang van 10.000 surfboards weggegooid.

Merijn Tinga is in Nederland bekend als de ‘Plastic Soup Surfer’: “Deze campagne is gericht op de wegwerpmentaliteit. Nergens is dit zo zichtbaar en tegelijk zo makkelijk op te lossen als bij de wegwerpbeker. Als morgen wegwerpbekers verboden worden, hoeft er geen kop koffie minder om gedronken te worden, alle oplossingen liggen voorhanden. Gezien de staat van onze aarde moeten we van wegwerp afstappen. Hergebruik moet zo snel mogelijk de nieuwe norm worden. Samen met Mission Reuse laten we zien hoe makkelijk dat kan zijn.”

Wegwerp verbruikt veel grondstoffen en energie

Zodra de laatste slok koffie binnen is, is het koffiebekertje waardeloos geworden voor de gebruiker. Ze belanden in de vuilbak of eindigen als zwerfvuil, worden verbrand en in een enkel geval gerecycled – en niet tot koffiebekers. De meest nuttige toepassing die overblijft is toiletpapier. Hiermee verliezen en verbranden we dus waardevolle, steeds schaarser wordende, grondstoffen.

Het voorbeeld van de koffiebeker illustreert het grotere probleem van de huidige wegwerpmaatschappij. Het kost enorm veel grondstoffen en energie om die wegwerpproducten zoals shampoo flessen, luiers of verpakkingen voor online bestellingen te maken. Het probleem is dat de huidige businessmodellen en consumenten gewoontes volledig gebaseerd zijn op eenmalig gebruik. Ook het huidige beleid faciliteert dit eenmalige gebruik van verpakkingen.

Waar bestaat goed beleid uit?

Mission Reuse zet zich in om de transitie naar herbruikbaar concreet te maken en te versnellen. Door campagnes te voeren, ondernemers te helpen en voorstellen te doen voor wet- en regelgeving. We vragen het volgende:

– Geen duurzaamheidsdoelstellingen op recycling, maar op hergebruik van het volledige product

– Een ambitieuze implementatie van de Single Use Plastic Directive, waar preventie en hergebruik de boventoon voeren

– Hergebruik verplicht bij evenementen in de gemeente

– De gemeente faciliteert horeca en kantoren die met hergebruik aan de slag willen, zodat niet iedereen hetzelfde wiel hoeft uit te vinden

– En natuurlijk geeft de gemeente zelf het goede voorbeeld in hun eigen catering

Meer weten?

Lees ook
– Mission Reuse | Plastic Soup Surfer
– Mission Reuse Expedition

Agenda

• Tijdens de stops is er mogelijkheid voor interviews en het maken van beeldmateriaal.
• Meer informatie over de campagne en de route is te vinden op de website van de Plastic Soup Surfer.

Over de organisaties

Mission Reuse is een initiatief van impact venture builder Enviu, milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux, de autoriteit op het gebied van wegwerpplastics en hergebruik en de stichting Natuur & Milieu. Het transitieprogramma richt zich op overheid, bedrijfsleven en consumenten. Middels pilots, lobby en onderzoek wil de organisatie concrete alternatieven voor hergebruik bieden. Momenteel lopen er pilots bij e-commerce spelers, universiteiten en festivals.

De Plastic Soup Surfer vraagt campagnematig aandacht voor single use plastics die in het afval belanden door surfcampagnes en lobby richting overheid en bedrijfsleven. De organisaties bundelen hun krachten in deze campagne tegen eenmalig te gebruiken koffiebekers.

Het traject

Het Afvalfonds Verpakkingen communiceerde maandag dat hun statiegeldsysteem voor blikjes pas op 1 april 2023 klaar zal zijn. Hiermee wil de industrie de wettelijke invoerdatum van 31 december 2022 met 3 maanden overschrijden.

Voor milieuorganisaties Recycling Netwerk Benelux, Plastic Soup Foundation, Greenpeace Nederland, Natuur & Milieu, Plastic Soup Surfer, en Stichting de Noordzee komt deze zet niet als een verrassing. “Deze poging tot vertraging, waar we meermaals voor gewaarschuwd hebben, laat nogmaals zien dat er te veel speelruimte is gegeven aan het bedrijfsleven. Het is dringend nodig om de statiegeldwet aan te scherpen om verder tegenstribbelen te voorkomen en een goedwerkend statiegeldsysteem te garanderen. ”, aldus directeur Rob Buurman.

Met name de keuze van het kabinet om verkooppunten, waaronder supermarkten, zelf te laten bepalen of ze statiegeld teruggeven aan de consument, baarde milieuorganisaties vanaf het begin zorgen, omdat dit de tegenstribbelende supermarkten de vrijheid gaf om het proces te frustreren. De Tweede Kamer volgde dit en vroeg meermaals naar de voortgang van het proces. Hierop antwoordden zowel demissionair staatssecretaris Steven Van Weyenberg als huidige staatssecretaris Vivianne Heijnen dat de ingangsdatum van 31 december 2022 wettelijk is verankerd en vertraging dus geen optie is. Dit standpunt herhaalde staatssecretaris Heijnen maandag weer.

Het kabinet gaf het bedrijfsleven in totaal ruim 22 maanden de tijd om het statiegeldsysteem voor blikjes op te zetten. Dit is meer dan voldoende om een goed functionerend statiegeldsysteem op te zetten. In andere landen is de invoertermijn vaak vastgesteld rond de 12 maanden.

Het bedrijfsleven heeft zelf veel tijd verspeeld met tegenstribbelen. In eerste instantie wilden de supermarkten de blikjes niet innemen, waardoor het Afvalfonds eerder een alternatief plan opzette voor inname van blikjes buiten de supermarkt. Pas op 9 maart 2022, één dag voor een hoorzitting in de Tweede Kamer over dit plan, trok het bedrijfsleven dit plan weer in.

Deze poging tot vertraging is niet het eerste en enige probleem omtrent de uitrol van statiegeld voor flesjes en blikjes in Nederland. De milieubeweging roept daarom de staatssecretaris voor Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen en de Tweede Kamer op om zo snel mogelijk orde op zaken te stellen en de regie van het statiegeldbeleid opnieuw in handen te nemen. Feitelijk betekent dit dat de wetgeving herzien en verbeterd moet worden.

Het belangrijkste punt is het invoeren van een innameplicht (of een ‘geld terug-recht’) voor verkooppunten zodat mensen overal hun flessen en blikjes weer kunnen inleveren in ruil voor statiegeld. Verdere punten die in deze herziening meegenomen dienen te worden zijn onder andere het verhogen van het minimum statiegeldbedrag, de invoering van statiegeld op drankenkartons en de plastic flessen waarvoor statiegeld nu nog niet verplicht is, en het tegengaan van illegale handel met statiegeldloze flesjes.

In de media

AfvalOnline, Afvalfonds wil statiegeld op blik uitstellen

ANP, Recycling Netwerk: Uitstel statiegeld komt door te veel speelruimte

FoodAgriBusiness, Onenigheid over uitstel statiegeld op blikjes

Trouw, Recycling Netwerk: uitstel statiegeld komt door teveel speelruimte

 

Dat schrijft een groep Nederlandse wetenschappers die op initiatief van Recycling Netwerk en Het Groene Brein een rapport schreven hoe de Nederlandse overheid zulke doelstellingen kan vaststellen.

De wettelijke doelstellingen zijn nodig om de belofte van de overheid waar te maken: Het Nederlandse grondstoffengebruik vóór 2030 halveren en vóór 2050 minimaliseren. Zo wordt Nederland minder afhankelijk van grondstoffen uit het buitenland en kan de milieudruk van onze productie en consumptie omlaag.

De groep academici bestaat uit José Potting van Recycling Netwerk Benelux, Ernst Worrell van Universiteit Utrecht, Arnold Tukker van Universiteit Leiden, Antoine Heideveld van Het Groene Brein, Marko Hekkert van Universiteit Utrecht en Jacqueline Cramer van Universiteit Utrecht en voormalig milieuminister.

Download het volledige rapport

Download de samenvatting

Problemen van Nederlands grondstoffengebruik steeds nijpender

De aanvoer van grondstoffen en daaruit geproduceerde materialen en producten was al ernstig verstoord door vooral de coronapandemie en het dwarsliggende schip in het Suezkanaal vorig jaar. De oorlog van Poetin in Oekraïne doet daar een flinke schep bovenop, en voegt er nog eens een mondiale voedselcrisis aan toe. De Nederlandse overheid worstelt ook al geruime tijd hoe de klimaatcrisis en stikstofcrisis onder controle te krijgen. Bovendien spelen er tal van andere milieuproblemen, zoals de plastic soep in de zee en ziekmakend fijnstof door hoogovens.

Oorsprong voor al deze milieukwesties is de winning en verwerking van grondstoffen tot materialen en producten en uiteindelijk als afval. Daarnaast leidt het huidige grondstoffengebruik tot slechte arbeidsomstandigheden bij de winning, en lokaal tot sociale problemen en conflicten rond de winning en verwerking.

Alle reden dus om haast te maken met het terugbrengen van de Nederlandse grondstoffen- en materialenhonger. Doelstellingen voor minder productgebruik (preventie), vervanging van eenmalige door herbruikbare producten (hergebruik), en meer en betere recycling helpen producenten om hiertoe de juiste prioriteiten te stellen bij verduurzaming van hun producten.

Beleid stuurt nog niet op preventie boven hergebruik, en hergebruik boven recycling

Het Nederlandse circulaire-economiebeleid wil de hoeveelheid grondstoffen vóór 2030 halveren en vóór 2050 minimaliseren. Een belangrijke rol hierbij speelt een ladder van 9 circulariteitsstrategieën die zijn samen te vatten in preventie (minder producten gebruiken), hergebruik (vervanging van eenmalige door herbruikbare producten), en meer en betere recycling. Daarbij staat preventie boven hergebruik en hergebruik boven recycling.

Het Nederlandse kabinet  voerde vorig jaar gecombineerde doelstellingen voor verpakkingen in. Hiermee worden producenten verplicht om van alle jaarlijkse gebruikte verpakkingen minimaal het voorgeschreven percentage te hergebruiken, of te recyclen. Dit zou hergebruik moeten stimuleren, maar de Raad van State betwijfelt dit omdat de voorgestelde gecombineerde doelstellingen bij invoering al door recycling alleen woerden gehaald.

De Nederlandse overheid negeert bovendien haar eigen voorkeur voor hergebruik boven recycling door beide in één verplicht percentage te combineren. Dat is de strekking van het advies over de gecombineerde doelstellingen van de Raad van State, het hoogste rechtsorgaan dat de overheid adviseert over nieuwe wet- en regelgeving. Het roept bij de Raad van State de vraag op waarom de overheid niet heeft gekozen voor aparte minimumdoelstellingen voor hergebruik naast de al lang bestaande recyclingdoelstellingen.

De systematiek voor het vaststellen van de gecombineerde doelstellingen laat rekenkundig verder ook niet toe om aparte doelstellingen voor preventie in de zin van minder productgebruik vast te stellen, constateert de groep van Nederlandse wetenschappers in het rapport ‘Op weg naar circulaire doelstellingen voor preventie, hergebruik en recycling. Dat terwijl het Nederlandse beleid dus preventie boven hergebruik en recycling stelt.

Preventie als minder producten in kiloton (niet per se in aantal)

Preventie betekent hier minder productgebruik in gewicht. Dat kan door minder producten in aantal te gebruiken, zoals door autodelen of smartphones met veel functies in één (telefoon, camera, digitaal nieuws etc.), maar ook door producten materiaal-efficiënter te ontwerpen.

Nieuwe doelstellingen nodig voor preventie, hergebruik, en meer en betere recycling

De beperkingen van de gecombineerde doelstellingen hebben de Nederlandse wetenschappers gestimuleerd een set van criteria op te stellen waar nieuwe doelstellingen voor preventie (minder gebruik van producten), hergebruik (vervanging van eenmalige door herbruikbare producten), en meer en betere recycling aan moeten voldoen. Op basis hiervan hebben ze vervolgens een nieuwe systematiek ontwikkeld voor het vaststellen van die doelstellingen. Om te laten zien hoe dat werkt, pasten ze deze systematiek toe op glasverpakkingen.

Het voorbeeld voor de glasverpakkingen laat zien dat meerdere combinaties van preventie, hergebruik en meer en betere recycling tot eenzelfde grondstoffenreductie leiden. Dit geeft de overheid ruimte om samen met producenten en belanghebbenden de meest wenselijke combinatie vast te stellen.

Voor het glasverpakkingsvoorbeeld blijkt hergebruik bijna even effectief als preventie. Dat komt omdat herbruikbare glasverpakkingen, nu vooral bierflesjes, wel 20 á 30 maal kunnen worden hergebruikt. Bij andere verpakkingen en producten, als ze al worden hergebruikt, ligt het aantal hergebruiken doorgaans veel lager. Preventie is dan veruit effectiever dan hergebruik.

Door meer en betere recycling kan het grondstoffengebruik theoretisch wel, maar in de praktijk niet volledig worden teruggedrongen. Vergeleken met verpakkingen van andere materialen scoort recycling van glasverpakkingen goed, maar er moet nog veel gebeuren alvorens hooguit zo’n 60% grondstoffenreductie als realistisch haalbaar maximum te bereiken.

Doelstellingen in Nederlands en Europees beleid wettelijk vastleggen

Op dit moment beraadt de Europese Commissie zich al op aparte doelstellingen voor hergebruik van verpakkingen. De milieuministers van Oostenrijk, Denemarken, Luxemburg,  Nederland en Zweden pleiten er in een gezamenlijke brief van 31 januari 2022 aan de Europese Commissie voor om óók doelstellingen voor minder verpakkingsgebruik (preventie) vast te stellen. De Nederlandse wetenschappers gaan hun systematiek daarom ook bij de Europese Commissie onder de aandacht brengen.

Als de Europese Commissie besluit tot aparte doelstellingen voor preventie, hergebruik, en meer en betere recycling, dan zijn alle lidstaten en ook Nederland verplicht in deze doelstellingen over te nemen. Zover is het nog niet.

Op 14 juli 2021 is de PBL Policy brief – “Mogelijke doelen voor een circulaire economie” aangeboden aan de Tweede Kamer. Met deze concretisering van doelen voor de circulaire economie wordt vanuit de vijf transitieagenda’s een volgende stap gezet in het realiseren van de doelstelling voor 2030. In het doelentraject ‘Transitieagenda Consumptiegoederen’ zijn voor vijf productgroepen doelen geformuleerd. Verpakkingen en verbruiksartikelen is er hier één van. De systematiek voor het vaststellen van circulaire doelstellingen kan nu alvast worden ingezet om de grondstoffenreductie bij realisering van deze  doelen te berekenen, maar beoogt uiteindelijk uitbreiding van productbesluiten met circulaire doelstellingen.

Over Het Groene Brein en Recycling Netwerk

Het Groene Brein vormt de brug tussen wetenschap en praktijk in het kader van de circulaire economie en andere duurzame transities. Met haar netwerk van 170 wetenschappers uit allerlei disciplines maken we concrete stappen naar een duurzame, inclusieve economie.

Recycling Netwerk Benelux (RNB) is een zelfstandige milieuorganisatie die werkt rond het thema van grondstoffen en de impact ervan. Ons doel is het zoveel mogelijk beperken van de milieuschade die wordt veroorzaakt door de winning en verwerking van grondstoffen tot materialen en producten, en bij de verwerking van afgedankte producten.

Download het volledige rapport

Download de samenvatting

Update: De Tweede Kamer heeft de motie goedgekeurd met een ruime meerderheid: 128 van de 150 Kamerleden stemden voor de motie.

Milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux (RNB) berekende in januari de hoeveelheid en milieudruk van verzendmaterialen voor post en pakketten voor consumenten (download hier het rapport in PDF-formaat). Bedrijven gebruiken in Nederland jaarlijks een gigantische 87 miljoen kilo plastic, karton en papier om pakketten te verzenden. Voor verzending van brieven en periodieken wordt 11 miljoen kilo verzendmateriaal gebruikt. Dit betekent veel gebruik van grondstoffen terwijl een groot deel van deze verzendmaterialen onnodig is.

Pakketten

Milieuorganisatie Recycling Netwerk: “We zijn heel blij met de motie Van Esch c.s.. We hopen dat de Tweede Kamer deze motie brede steun geeft. Zodat deze motie het startpunt wordt van kordaat kabinetsbeleid om de lawine van plastic, karton en papier die door onze voordeur komt aan te pakken”.

De motie op initiatief van Tweede Kamerlid Eva van Esch (Partij voor de Dieren) werd ingediend door zes partijen. Mede-indieners zijn Kauthar Bouchallikht (GroenLinks), Kiki Hagen (D66), Joris Thijssen (PvdA), Agnes Mulder (CDA) en Sandra Beckerman (SP). Gezamenlijk hebben deze zes partijen 70 zetels in de Tweede Kamer.

Staatssecretaris voor Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen gaf eerder het ‘oordeel kamer’ aan de motie. De stemming gaat vandaag door na het vaste vragenuurtje.

Brieven en tijdschriften

RNB berekende ook dat er jaarlijks 11 miljoen kilo verzendmaterialen voor de verzending van brieven en tijdschriften in de brievenbus belandt. Het kabinet kan dit laaghangend fruit meteen aanpakken: 1,5 miljoen kilo zijn plastic verzendhoezen rond periodieke uitgaven zoals tijdschriften. In België is het al gangbaar, en bij sommige Nederlandse organisaties ook, om de plastic verzendhoes te vervangen door een postwikkel of adressticker. Omdat er prima alternatieven voorhanden zijn kan de overheid een verbod op het gebruik van onnodige plastic verzendhoezen rond periodieke uitgaven instellen”.

Meer info 

De tekst van de motie: Tweede Kamer. Motie van het lid Van Esch c.s. over het terugdringen van de grote hoeveelheid onnodige verzendmaterialen.

Voorgesteld 1 juni 2022

De Kamer,

gehoord de beraadslaging,

constaterende dat er via pakketpost jaarlijks 87 miljoen kilo aan verzendmaterialen wordt bezorgd, dat dit een grote belasting voor het milieu vormt en dat een groot deel van deze verzendmaterialen onnodig is; 

overwegende dat het mensen een doorn in het oog is dat wanneer ze

online een klein product kopen, ze vervolgens een doos krijgen thuisgestuurd waar een halve bank in past;

overwegende dat er pas over een aantal jaren een Europese richtlijn is

waar het terugdringen van onnodige verzendmaterialen onderdeel van is;

verzoekt de regering niet te wachten op de Europese richtlijn, maar zelf alvast zo veel mogelijk te doen om de grote hoeveelheid onnodige verzendmaterialen terug te dringen en zo veel mogelijk in te zetten op herbruikbare verzendmaterialen,

en gaat over tot de orde van de dag.

Van Esch

Bouchallikh

Hagen

Thijssen

Agnes Mulder

Beckerman

Gerelateerd:

Partij voor de Dieren, Succes: eindelijk minder dozen bij bestel­lingen, 7 juni 2021

Stemresultaat:

Stemm

Deze opinie verscheen op 10 mei reeds op Joop

Op 31 maart vroeg de Nederlandse overheid aan Eurocommissaris Frans Timmermans om met stevige maatregelen te komen om de hoeveelheid verpakkingen en verpakkingsafval te verminderen. Nederlands staatssecretaris Vivianne Heijnen ondertekende met haar collega’s van Luxemburg, Denemarken, Zweden en Oostenrijk een brief die begint met: ‘De circulaire economie is van vitaal belang voor een duurzame toekomst en essentieel om klimaatverandering tegen te gaan. Een ambitieuze uitvoering van het actieplan circulaire economie is daarom van groot belang. Zowel de Europese Commissie als de lidstaten hebben hun verantwoordelijkheid om dit te bereiken.’

Ontsnappingsclausules

Maar als we de Nederlandse wetgeving bestuderen die de transitie van wegwerp naar hergebruik moet faciliteren, dan vallen toch vooral de ontsnappingsclausules op in de Ministeriële Regeling kunststofproducten eenmalig gebruik. Festivals, stadions, pretparken, restaurants en kantoren moeten herbruikbare bekers gebruiken – tenzij ze wegwerpbekers ‘inzamelen en aanbieden voor hoogwaardige recycling’.

Voor ter plekke bereide maaltijden en dranken moet een herbruikbaar alternatief beschikbaar zijn voor take-away. Maar hier opnieuw een ontsnappingsclausule: dit kan ook een zelf meegebrachte beker of verpakking zijn.

Hiermee legt de Nederlandse overheid de verantwoordelijkheid weer bij de klant en zetten we geen stappen naar een systeemverandering.

Wat je zelf niet bereid bent te doen, gaat Europa niet voor je oplossen

Herbruikbare alternatieven voor wegwerp zijn veel beter voor het milieu dan wegwerp. Zeker als het gaat om consumptie in de openbare ruimte waar het risico op zwerfafval groot is.

Andere landen geven het goede voorbeeld op nationaal niveau. Luxemburg publiceerde afgelopen week wetgeving voor hergebruikmaatregelen waarbij wegwerpverpakkingen worden uitgefaseerd. Oostenrijk legde in november de bindende en afdwingbare doelstelling van 25% herbruikbare drankverpakkingen tegen 2025 vast. Zweden kwam met een reductiedoelstelling van 50% voor bekers en maaltijdverpakkingen tegen 2026.

Wat we in Nederland nodig hebben zijn oplossingen die echt herbruikbaar zijn en qua gemak kunnen concurreren met wegwerp. Voor een koffiebeker betekent dat een herbruikbare beker die je van de Kiosk krijgt. En die je vervolgens makkelijk via de retourautomaten voor flesjes en blikjes weer in kan leveren. Zodat ze industrieel gewassen honderden keren opnieuw gebruikt worden.

Maar de vele achterpoortjes in de Nederlandse wetgeving houden de wegwerpcultuur in stand. Ze stroken niet met de aanbevelingen die Nederland doet aan Europa. Beste regering in Den Haag: wat je zelf niet bereid bent te doen, gaat Europa niet voor je oplossen. Komende woensdag is de Tweede Kamer aan zet om meer tanden te laten zien bij de bespreking van de voorstellen.

Mission Reuse is een gezamenlijk transitieprogramma van de organisaties Recycling Netwerk Benelux, Natuur & Milieu en Enviu.

“Met een dergelijk onderzoek zet de Nederlandse overheid zich bij de koplopers in de strijd tegen de plasticvervuiling door peuken. We zijn heel blij dat de staatssecretaris alvast ingaat op onze vraag naar onderzoek”, reageert campagneleider Karl Beerenfenger van het Plastic Peuken Collectief: ‘’Plastic peukenvervuiling is overal. Van stranden tot steden, en van parkeerplaatsen tot scholen en speeltuinen. Een verbod op de plastic sigarettenfilter is dan ook een noodzakelijke stap in het tegengaan van de plasticvervuiling. Wij vragen alvast dat de overheid zowel de doelstelling van 70% minder peuken in het milieu tegen eind 2026 als het verbod op plastic filters uiteindelijk echt in de wet schrijft”, zegt Beerenfenger.

Kamerlid Van Esch van de Partij voor de Dieren diende in februari tijdens een tweeminutendebat in de Tweede Kamer een motie in over een verbod op de plastic sigarettenfilter. Daarnaast diende Tweede Kamerlid Bouchallikh van GroenLinks een motie in voor een wettelijke doelstelling van 70% minder peuken in het milieu tegen eind 2026. Die laatste motie werd aangenomen door de Tweede Kamer. Het onderzoek van staatssecretaris Heijnen omvat zowel de haalbaarheid van een 70% reductiedoelstelling als een verbod op plastic filters. Ze verwacht dat het onderzoek eind van dit jaar gereed is.

In 2021 werden in Nederland bijna 10 miljard sigaretten verkocht. Daarvan belandt naar schatting twee derde op de grond of in het water. Sigarettenfilters zijn gemaakt van celluloseacetaat, een soort plastic. Peuken breken dus niet af in het milieu. Het Plastic Peuken Collectief riep daarom de staatssecretaris al meerdere keren op om de plastic sigarettenfilter zo snel mogelijk te verbieden.

Karl Beerenfenger: “De tabaksindustrie legt de verantwoordelijkheid graag bij de roker zelf. Maar bewustwording alleen zal vervuiling nooit beëindigen. En alles opruimen is een onmogelijke en onbetaalbare opgave. We vinden het daarom onwijs goed dat de staatssecretaris de Tweede Kamer-motie opvolgt. Dat het onderzoek wordt uitgevoerd geeft aan dat een verbod op plastic filters een reële optie is’’, zegt Beerenfenger.

Het ministerie kijkt naar de juridische en technische haalbaarheid van een verbod. Beerenfenger: ‘’Binnen de Europese Unie zijn productverboden in een lidstaat niet zomaar door te voeren. Daar moet voldoende aanleiding voor zijn vanuit bijvoorbeeld gezondheids- of milieuperspectief. In dit geval is er vanuit beide kanten genoeg voor te zeggen. De plastic sigarettenfilter is én de grootste vorm van plasticvervuiling, én biedt geen gezondheidsvoordelen ten opzichte van roken zonder filter. Dat is wetenschappelijk bewezen, alhoewel de tabaksindustrie ons nog steeds anders wil doen geloven. De filter biedt slechts een schijngevoel van veiligheid en is enkel een marketingtool om meer sigaretten te verkopen.’’

Opruimkosten

Vanaf volgend jaar moeten tabaksproducenten in de EU-lidstaten betalen voor de opruimkosten van sigaretten met plastic filters. Dit is onder de noemer Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid vastgesteld in artikel 8 van de Europese Single Use Plastics Directive (SUPD) die afgelopen zomer van kracht werd. De maatregel wordt in 2026 geëvalueerd. Om de door te berekenen kosten te bepalen is Rijkswaterstaat dit jaar belast met een monitorings- en kostenonderzoek. De motie van GroenLinks verzoekt de Tweede Kamer ook om beter te monitoren op de omvang en opruimkosten van sigarettenfilters in het zwerfafval.

Rob Buurman, directeur van milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux, zegt: “In afwachting van een verbod hebben we de Nederlandse overheid opgeroepen om alvast het aantal zwerfpeuken scherp te monitoren, en realistische opruimkosten per peuk vast te stellen. Zo kan de overheid de tabaksproducenten motiveren om te voorkomen dat peuken in het milieu terechtkomen. De staatssecretaris gaat hier ook op in in haar Tweede Kamerbrief. “Rijkswaterstaat zal dit deel van de motie meenemen bij het opzetten van de systematiek voor het kosten- en samenstellingsonderzoek ten behoeve van de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid”, schrijft ze.

Dat sigarettenfilters veel in het milieu belanden blijkt telkens weer. Tijdens de jaarlijkse World Cleanup Day van Plastic Soup Foundation zijn sigarettenfilters steeds weer het meest gevonden item. ​​Bentelise Kraaijeveld van de Plastic Soup Foundation: “De sigarettenfilters staan de afgelopen jaren steeds op nummer een in de lijst van meest gevonden items tijdens World Cleanup Day. Het is belangrijk dat er snel een eind komt aan deze enorme bron van plasticvervuiling. We zijn dan ook blij om te horen dat er serieuze stappen worden gezet richting een verbod.”

Tijdens de Beach Cleanup Tour die Stichting De Noordzee afgelopen zomer voor de achtste keer organiseerde, werden er in vijftien dagen 57.772 sigarettenfilters van het strand opgeruimd.

Het huidige systeem van producentenverantwoordelijkheid geeft producenten van onder meer verpakkingsafval te veel invloed op het beleid, volgens de NVRD. Ook geven ze veel sturing aan de uitvoering van dit beleid. De NVRD vraagt de overheid om meer regie te nemen zodat gemeenten niet langer buitenspel worden gezet en in te zetten op doelstellingen hoger op de R-ladder. 

Dit is een van de aanbevelingen die de NVRD doet naar aanleiding van een juridisch onderzoek naar producentenverantwoordelijkheid dat de Universiteit Utrecht (UU) heeft uitgevoerd in opdracht van de NVRD. De NVRD deelt deze aanbevelingen in een brief aan staatssecretaris voor I&W Vivianne Heijnen. 

Het onderzoek van Universiteit Utrecht

De UU onderzocht de juridische kaders van producentenverantwoordelijkheid, waarbij ze vooral hebben gekeken hoe de rechten en plichten verdeeld zijn tussen gemeenten en hun afvalinzamelaars enerzijds, en producenten anderzijds. Ze hebben hierbij een vergelijking gemaakt tussen de Europese regelgeving en de Nederlandse regelgeving. In Nederland zijn de belangrijkste bepalingen voor UPV opgenomen in de Wet milieubeheer, het Besluit regeling voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid en de UPV-regelingen die gaan over een specifiek productcategorie, zoals het Besluit beheer verpakkingen. Op Europees niveau is dat de kaderrichtlijn afvalstoffen, ook wel het Waste Framework Directive genoemd. Deze kaderrichtlijn bepaalt wat de minimale eisen zijn die aan een UPV-systeem gesteld worden en wat lidstaten op nationaal niveau mogen bepalen.

Uit deze vergelijking kwam naar voren dat de regelgevingen op nationaal en Europees niveau in grote lijnen overeenkomen, maar dat de invulling die de Nederlandse overheid geeft aan UPV o.a. leidt tot suboptimale resultaten op het gebied van circulariteit, een slechte onderhandelingspositie van gemeenten, en een gebrek aan dialoog tussen verschillende stakeholders, namelijk de gemeenten, inzamelaars, maatschappelijke organisaties en recyclers. Dit terwijl het zorg dragen voor regelmatig dialoog tussen stakeholders in artikel 8 van het Waste Framework Directive wel als onderdeel van de UPV-verplichting wordt benoemd.  

Naast het faciliteren van dialoog, stelt de UU dat UPV-regelingen wettelijk gezien de mogelijkheid bieden om te sturen op een meer circulaire economie. Hiervoor kunnen er ‘hoogwaardige’ doelstellingen worden opgenomen op het gebied van bijvoorbeeld hergebruik, reparatie en vezel-tot-vezel recycling. Ze zien echter nog wel problemen rondom de handhaving van doelstellingen binnen de Nederlandse regelgeving. Dat blijkt onder meer uit de rechtszaak die Recycling Netwerk aan spande omdat de producenten de doelstellingen voor glasrecycling niet haalden. In deze rechtszaak oordeelde de Raad van State namelijk dat het Afvalfonds, dat er jaren op rij niet in slaagde om de verplichte doelstelling van 90% glasrecycling te benaderen, het niet in zijn macht heeft om aan deze doelstelling te voldoen omdat het Afvalfonds afhankelijk is van derden voor het behalen van deze norm en het Afvalfonds deze medewerking niet kan afdwingen. “Een last onder dwangsom kan niet worden opgelegd wanneer aannemelijk is dat de overtreder het niet in zijn macht heeft om aan die last te voldoen”, aldus de Raad van State. “(…) een last vanwege de afhankelijkheid van Afvalfonds van derden kan niet verder strekken dan tot het treffen of onderzoeken van concrete maatregelen om de recyclingnorm ten minste dichter te benaderen.” Deze uitspraak betekent feitelijk dat het opgestelde beleid voor glas – de 90% recyclingdoelstelling – niet handhaafbaar is.

Aanbevelingen NVRD

Op basis van het onderzoek van de UU, doet de NVRD verschillende aanbevelingen aan staatssecretaris voor I&W Vivianne Heijnen. Het doel is om de rol van gemeenten en afvalinzamelaars te vergroten en hen meer zeggenschap te geven in het beleidsproces. In de brief raadt de NVRD de Rijksoverheid aan om: 

1. De verschillende mogelijke beleidsinstrumenten te heroverwegen en te kijken hoe te komen tot een circulaire grondstoffenketen, aangezien is gebleken dat enkel UPV niet afdoende is;
2. gemeenten op eenzelfde wijze te betrekken bij ontwerpbesluiten als producenten momenteel betrokken zijn;
3. tariefdifferentiatie in te voeren in lijn met de r-ladder;
4. de belangen van gemeentelijke en publieke afvalinzameling te verankeren in UPV-systemen gedurende de hele looptijd, om zo behandeld te kunnen worden als gelijkwaardige ketenpartner; 
5. een systeem in te voeren waarbij het Rijk meer regie heeft betreffende afspraken over vergoedingen en zorg ervoor dat het Rijk ook als scheidsrechter kan optreden wanneer verschillende stakeholders er zelf niet uitkomen;
6. meer te investeren in de kennis en dataverzameling binnen de overheid, zodat de afhankelijkheid van producenten afneemt en betere handhaving tot stand komt;
7. ervoor te zorgen dat er beter wordt uitgewerkt wie welke taken, rollen en verantwoordelijkheden heeft binnen een UPV-systemen, waarbij het Rijk een meer begeleidende rol heeft;
8. onderzoek te doen naar de mogelijkheden om te voorkomen dat producenten de verantwoordelijkheid bij derden kunnen leggen wanneer recyclingdoelstellingen niet worden gehaald. 

Governance van UPV systemen

Er zijn veel veel raakvlakken tussen de conclusies van de NVRD en de aanbevelingen die Recycling Netwerk Benelux (RNB) eerder deed aan de staatssecretaris om de transitie naar een circulaire economie te versnellen. Ook wij zien dat voor stakeholders de inspraakmogelijkheden veelal beperkt zijn tot de fase nadat de vormgeving van het conceptbeleid al afgerond is. Meestal zijn de doelstellingen dan al bepaald in samenspraak met de producenten, en hebben andere stakeholders slechts de mogelijkheid via een consultatie input te leveren. Hierdoor zijn veranderingen nog maar beperkt mogelijk. Wij denken dat dit systeem de milieuwinst niet ten goede komt, omdat juist gemeenten, inzamelaars en milieuorganisaties vaak goed weten waar burgers behoefte aan hebben, waar de knelpunten liggen, wat nodig is om circulariteit en milieuwinst te bevorderen en UPV-systemen effectiever vorm te geven. 

RNB is begonnen aan een onderzoek naar de governance van UPV-systemen om in kaart te brengen hoe ambitieuzer en effectiever milieubeleid hindert. Wij zien dat producentenorganisaties in veel gevallen optreden als belangenbehartiger van de producenten die zij vertegenwoordigen, waardoor hun centrale positie in de beleidsvorming vragen oproept. Belangen behartigen is niet de rol van de producentenorganisaties. De belangen van de producenten worden reeds behartigd door hun branche-organisaties. Het bepalen van het beleid komt de overheid toe, en zij zouden daarin moeten sturen op maximale milieuwinst. Ons onderzoek naar de governance van UPV-systemen gaat in kaart brengen hoe overheden en producentenorganisaties zich tot elkaar verhouden en welke veranderingen in beleid en het proces van beleidsvorming zouden bijdragen aan beter milieubeleid. Dit is een vereiste voor het laten slagen van de verduurzaming van productsystemen en daarmee het behalen van maximale milieuwinst.

In de tweede helft van 2021 telde Rijkswaterstaat 41 procent minder kleine plastic flesjes in het zwerfafval dan in de tweede helft van 2020. Dit blijkt uit de monitoringsresultaten van Rijkswaterstaat die vandaag door staatssecretaris Vivianne Heijnen openbaar zijn gemaakt (zie Grafiek 1).

Grafiek 1

Onderzoek van Zwerfinator Dirk Groot wees eerder ook uit dat het aandeel kleine plastic flesjes in het zwerfafval is afgenomen sinds de invoering van statiegeld op 1 juli 2021. In het laatste kwartaal van 2021 registreerde hij 70,2 procent minder plastic flesjes per kilometer dan het gemiddelde van de laatste kwartalen van de jaren 2017, 2018, 2019 en 2020 (zie grafiek 2 voor metingen Rijkswaterstaat en Dirk Groot). 

Grafiek 2

Het verwachte minimum van 70% minder plastic flesjes in het milieu nog niet gehaald

In de brief aan de Tweede Kamer laat staatssecretaris Heijnen zich positief uit over de daling van 41 procent, maar een statiegeldsysteem heeft de potentie om het aantal flesjes in het zwerfafval met 70 tot 90 procent te verminderen. Dat concludeerde CE Delft in de statiegeldstudie in opdracht van de Nederlandse overheid. Deze cijfers lagen ook ten grondslag aan de prestatie-eis die toenmalig staatssecretaris Stientje van Veldhoven aan het bedrijfsleven stelde: de industrie moest voor 2020 het aandeel plastic flesjes in het zwerfafval met minstens 70 procent terug weten te dringen. Toen dit niet lukte, nam de regering het besluit om statiegeld in te voeren. 

Nu de monitoringsresultaten van Rijkswaterstaat bekend zijn, blijkt dat deze 70 procent reductie van het aantal plastic flesjes in het zwerfafval op dit moment niet eenduidig wordt behaald met het Nederlandse statiegeldsysteem. Het is belangrijk te beseffen dat dit een ondergrens is; met een goed ingericht statiegeldsysteem kan het aandeel plastic flesjes dat in het milieu belandt zelfs met 90 procent worden teruggedrongen. Dit is dan ook de ambitie die we van de Nederlandse overheid verwachten – en eisen. 

Ook inzamelcijfers tonen tekortkomingen statiegeldsysteem kleine plastic flesjes

Naast de verwachting van een sterke daling van het aantal flesjes in het zwerfafval, ligt er ook de wettelijke verplichting om tegen 2022 90 procent van de plastic flessen gescheiden in te zamelen. Het inzamelpercentage van de plastic flessen is daarmee nog een graadmeter die helpt om vast te stellen hoe goed het statiegeldsysteem functioneert. 

Tijdens het tweeminutendebat op 3 februari 2022 vroeg Tweede Kamerlid Eva van Esch van Partij voor de Dieren daarom bij staatssecretaris Heijnen de inzamelpercentages op van kleine plastic flesjes. De staatssecretaris gaf aan op 1 augustus 2022 verslag hierover te verwachten van het bedrijfsleven en kort daarna de Tweede Kamer te kunnen informeren. Op 23 februari 2022 publiceerde Statiegeld Nederland zelf een persbericht waarin zij aangaf dat “sinds de start van het nieuwe statiegeldsysteem medio 2021 […] gemiddeld 70% van de plastic flessen retour kwam”. 

Hieruit blijkt dat het statiegeldsysteem momenteel de gescheiden inzameldoelstelling van 90 procent nog lang niet haalt. Een andere belangrijke kanttekening bij dit percentage is dat dit zowel kleine als grote plastic flessen betreft. En dit betekent dat het cijfer omhoog wordt getrokken door het retourpercentage van de grote plastic flessen, wat op ongeveer 95 procent ligt. Hieruit blijkt dat het inzamelpercentage voor de kleine plastic flesjes nog significant onder de 70 procent ligt. En het zijn juist die kleine flesjes die tot nu toe in grote getalen in het milieu belanden en waarvoor om die reden het nieuwe beleid is gevormd. 

Politieke bijsturing is nodig

Er is meer data en meer tijd nodig om een duidelijke trend vast te kunnen stellen en om te zien hoe dit zich verder ontwikkelt, maar de cijfers geven op dit moment al voldoende reden tot politieke bijsturing. 

In een tussentijdse evaluatie hebben wij eerder al enkele manco’s in de huidige opzet van het statiegeldsysteem voor kleine flesjes geïdentificeerd. Deze kunnen nu als handleiding dienen voor de politiek op welke manieren het systeem te verbeteren. 

Denk aan het ontbreken van de terugnameplicht voor verkooppunten. In vrijwel alle statiegeldlanden is een innameplicht onderdeel van de wetgeving en ook in Nederland was het eerder onderdeel van het Besluit beheer verpakkingen 2014. Door de innameplicht uit de wet te verwijderen, hebben we nu te maken met grote winkels zoals AH To Go, HEMA, Kruidvat en Action, eetgelegenheden als McDonalds en La Place en theaters, bioscopen en universiteiten die de consument geen statiegeld uitkeren wanneer die zijn/haar flesje daar (weer) in wil leveren. Verplicht daarom verkooppunten van flesjes om ook statiegeld uit te keren, met mogelijke uitzondering voor kleine handelaren.

Een ander manco is dat niet op alle plastic flesjes statiegeld zit, maar dat dranken met zuivel en sappen zijn uitgezonderd. Het is een grote verbetering dat het statiegeldsysteem recentelijk is opengesteld voor sappen, maar dit is op basis van vrijwilligheid waardoor er nog altijd veel sappen zonder statiegeld op de markt kunnen komen en wat leidt tot onduidelijkheid voor de consument. Voer daarom verplicht statiegeld in op sappen door ze op te nemen in de statiegeldwet.

Ook is het statiegeldbedrag van 15 eurocent relatief aan de lage kant, waardoor het een minder sterke incentive vormt voor consumenten om hun flesjes weer in te leveren. Verhoog daarom het minimumbedrag voor statiegeld naar 25 eurocent. 

* Toelichting bij Grafiek 2

Om de data van Rijkswaterstaat (aantal plastic flesjes in het zwerfafval) en Zwerfinator (aantal plastic flesjes per kilometer) naast elkaar te kunnen leggen, hebben we van beide datasets hun monitoringsresultaten uit het jaar 2017 als nulmeting genomen (base 100). 

“Het is een belangrijke stap dat dit eindelijk wordt aangepakt. We moeten inderdaad weg van wegwerp. We willen dat hergebruik de norm wordt”, reageren milieuorganisaties Recycling Netwerk Benelux, Natuur & Milieu, Plastic Soup Foundation, Plastic Soup Surfer en Enviu samen.

De maatregelen staan in de Regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik die vandaag 29 maart 2022 gepubliceerd werd. Dat schrijft staatssecretaris Vivianne Heijnen (Milieu) dinsdag in een brief aan de Tweede Kamer.

Wegwerp ter plaatse

In 2024 zijn plastic wegwerpbekers en -maaltijdverpakkingen verboden als je ter plaatse in een horecagelegenheid, op een festival of op kantoor eet of drinkt. Herbruikbare borden en bekers zijn dan de norm om milieuvervuiling en plastic soep te voorkomen.

“Dat is een belangrijke stap richting een meer circulaire economie. De regeling bevat echter ook een uitzondering voor consumptie ter plaatse: wanneer je als bedrijf 75% en later 90% van je wegwerpbekers “hoogwaardig laat recyclen” hoef je niet over te stappen op hergebruik. Die uitzondering is volstrekt onnodig, consumptie ter plaatse kan gewoon altijd met herbruikbare bekers of voedselverpakkingen. De uitzondering zorgt zo voor een risicovol achterpoortje in de wetgeving. Hergebruik van producten komt vóór recycling op weg naar een circulaire economie”, zegt Rob Buurman van Recycling Netwerk Benelux.

Wegwerp onderweg

Wegwerpverpakkingen bij consumptie on the go mogen niet langer gratis zijn vanaf juli 2023, schrijft de staatssecretaris ook.

Dit is een goede maatregel die Duitsland eerder al nam in het kader van de Single-Use Plastics richtlijn. “Het is bijzonder positief dat Nederland deze regel ook doet gelden voor voorverpakte groenten, fruit, noten en portieverpakkingen omdat dit breder gaat dan de strikte definitie van take-away maaltijden. Het is ook heel positief dat Nederland de koffiebekers die van papier lijken, maar een plastic laagje aan de binnenkant hebben, meenemen in de regelgeving”, zegt Emmy Van Daele van Mission Reuse.

Achterpoortjes 

De milieuorganisaties hebben de overheid aanbevolen om van het verplichte bedrag voor wegwerp een heffing te maken, die via een fonds in herbruikbare systemen geïnvesteerd kan worden. De staatssecretaris heeft er echter voor gekozen om de aanwending van het verplichte bedrag voor wegwerp aan de markt over te laten. Daarbij ontstaat het risico dat sommige bedrijven extra geld gaan verdienen aan wegwerp en niet de gewenste alternatieven uitrollen.

Ondanks dat dit een belangrijke stap is in de reductie van wegwerpplastic naar 2026 loopt Nederland hiermee niet voorop. Daarvoor moeten ook de achterpoortjes dicht. Bentelise Kraaijeveld van Plastic Soup Foundation: “Het is goed dat hergebruik in de horeca, festivals en op kantoor nu worden gestimuleerd, maar we zullen veel verder moeten gaan. Supermarkten liggen vol met wegwerpplastic, daar is in deze regeling te weinig aandacht voor. In Frankrijk worden grote supermarkten verplicht om 20% van hun oppervlak voor hergebruik in te richten, en mogen veel verse groente en fruit niet meer in plastic worden verpakt. Dat voorbeeld zou Nederland moeten volgen.”

Plastic Soup Surfer Merijn Tinga: “Het grootste gedeelte van de vervuiling door wegwerpbekers is als gevolg van on-the-go toepassing. Er komen in Nederland per jaar vele tientallen miljoenen wegwerpbekers op straat en in de berm terecht. Een extra taks zal de on-the-go bekers duurder maken maar zal geen effect hebben op het percentage bekers dat uiteindelijk als zwerfafval op straat belandt”.

Achtergronden

RNB, Natuur & Milieu, en Enviu werken samen aan de transitie naar hergebruik binnen het Mission Reuse-programma. Mission Reuse pleit sinds de oprichting in 2020 om de Europese Single-Use Plastics-richtlijn ambitieus om te zetten in Nederlandse wetgeving. Mission Reuse diende een Zienswijze in met focus op hergebruik en een Zienswijze over Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV).

De maatregelen komen voort uit de Europese Single-Use Plastics richtlijn. In alle Europese lidstaten zijn sinds 3 juli 2021 door deze richtlijn maatregelen genomen om impact op het milieu van de tien meest gevonden plastic wegwerpproducten op stranden te verminderen. Denk aan het eerdere verbod op plastic rietjes, plastic bestek en plastic roerstaafjes.

Perscontacten

Recycling Netwerk Benelux, Tom Zoete, tom.zoete@recyclingnetwerk.org +32497042796

Natuur & Milieu, Dieuwertje Penders, d.penders@natuurenmilieu.nl, 06-46843537

Plastic Soup Foundation, Elles Tukker, elles@plasticsoupfoundation.org, 06-29386056

Plastic Soup Surfer, Merijn Tinga Merijn@plasticsoupsurfer.org 06-12337245

Enviu, Thea van Unen thea@enviu.org 06-45072225

Om de afhankelijkheid van fossiele en andere kritische grondstoffen te verminderen, wordt logischerwijs gekeken naar een versnelling van de energietransitie. Maar daarnaast is de uitrol van een circulaire economie voor grondstoffen eveneens cruciaal. In dat kader kunnen de invoering van statiegeld op drankverpakkingen en een hervorming van de verpakkingsheffing helpen om de afhankelijkheid van van cruciale grondstoffen te verminderen.

Statiegeld op plastic flessen

Plastic flessen kunnen gerecycleerd of zelfs hervuld worden. Maar daarvoor moeten ze eerst gescheiden ingezameld worden (en niet in het milieu belanden), en liefst in een zo puur mogelijke inzamelstroom. Op dit moment wordt in België slechts de helft van de plastic flessen ingezameld en gerecycleerd. De landen met goed geïmplementeerde statiegeldsystemen halen inzamel- en recyclingpercentages tot wel boven de 90 procent.

Alle Europese lidstaten moeten volgens de Europese richtlijn 90% van de plastic flessen gescheiden inzamelen tegen 2029. Iedereen weet dat dit enkel te halen is door statiegeld in te voeren. Europees Commissaris Frans Timmermans, die verantwoordelijk is voor de SUP-richtlijn, raadt Europese lidstaten dan ook aan om statiegeld in te voeren.

Elke fles die opnieuw wordt gebruikt of wordt gerecycled tot een nieuwe fles, betekent een fles die niet wordt gemaakt van virgin plastic, dat gemaakt wordt van olie en gas. Hoe meer plastic flessen we inzamelen en opnieuw gebruiken, hoe minder we afhankelijk zijn van gas en olie waarvan de opbrengsten worden gebruikt door despoten om oorlog te voeren en bevolkingen te onderdrukken.

Aluminium blikjes

Niet alleen moeten wel snel loskomen van Russisch gas en olie. Ook de afhankelijkheid van andere grondstoffen is pertinent. Met 3,6 miljoen ton per jaar is Rusland de derde grootste aluminiumproducent ter wereld.

Aluminium blikjes kunnen heel goed gerecycleerd worden. Maar net zoals bij plastic flessen, wordt in België nu slechts de helft van de blikjes gescheiden ingezameld en gerecycled. Met terugwinning via verbrandingsovens komt het totale recyclingpercentage op zo’n 65% uit. Statiegeld op blik leidt tot recyclage boven de 90 procent, en kan ons zo minder afhankelijk maken van nieuw ontgonnen aluminium.

De recycling van aluminium gebruikt trouwens slechts 5 procent van de energie die nodig is om aluminium uit het erts te winnen, dus de milieuwinst is ook enorm.

Statiegeld integreren in de federale verpakkingsheffing 

De Belgische regering kondigde reeds in haar federaal regeerakkoord aan dat ze “het incorporeren van een statiegeldregeling in de verpakkingsheffing” ging onderzoeken. Het Belgische federale regeerakkoord sluit zo perfect aan op de statiegeldplannen die de Waalse en de Brusselse regering in 2019 opnamen in hun respectievelijke regeerakkoorden.

Een hervorming van de verpakkingsheffing, waarbij vervuilende verpakkingen meer, en duurzame verpakkingen minder worden belast, is een handig instrument om de verpakkende bedrijven naar de duurzame materialen te sturen.

Het is goed dat de verpakkingsheffing op dit moment wegwerpflessen zwaarder belast dan hervulbare flessen. Maar er ligt een kans om de verpakkingsheffing breder en  beter in te zetten.

We denken dan aan:

• Een verpakkingsheffing op drankverpakkingen zoals in Noorwegen waarbij producenten minder belasting moeten betalen naarmate ze meer gescheiden inzamelen. Op basis van de Noorse belasting heeft het bedrijfsleven daar zelf besloten om statiegeld in te voeren omdat je daar nou eenmaal de hoogste inzamelcijfers mee haalt.Van Duitsland weten we dat 95% inzameling en recycling mogelijk is. Als België voor iedere procentpunt daaronder een stevige verpakkingsheffing invoert, dan komt de sector direct in beweging. Overigens betekent dit niet dat consumenten meer gaan betalen. Statiegeldsystemen zijn zeer effectief en hebben nog nergens geleid tot prijsstijgingen.

• Verpakkingen voor dranken en andere producten die gemaakt zijn van virgin plastic (nieuw plastic gemaakt op basis van olie of gas) en virgin metaal (nieuw aluminium en staal op basis van nieuwe grondstoffen) meer belasten, en tegelijk verpakkingen van gerecycleerd materiaal minder belasten.

“Samen met andere milieuorganisaties hadden we vanaf het begin geen vertrouwen in het plan van het Centraal Bureau voor Levensmiddelenhandel (CBL), FNLI en Afvalfonds om blikjes niet in de supermarkten, maar in plaats daarvan in de publieke ruimte in te zamelen. In alle Europese landen neemt de retail de flessen en blikjes gewoon weer in. Alleen statiegeldsystemen met deze ‘return-to-retail’ halen retourpercentages van 90 procent, en dat is in Nederland de minimale verplichte wettelijke doelstelling. Inzamelen in de supermarkten en andere verkooppunten is de enige juiste weg. Hoe klantvriendelijker het statiegeldsysteem, hoe beter voor het milieu.” Ekoplaza en Marqt, die geen lid zijn van het CBL, beslisten afgelopen maandag al om statiegeldblikjes gewoon in hun winkels in te nemen.

Een jaar tijd verspeeld

Er zijn best wat kanttekeningen te plaatsen bij het proces dat  het CBL, FNLI en het Afvalfonds Verpakkingen hebben gevoerd. Het kabinet-Rutte III besloot op 3 februari 2021, dus ruim een jaar geleden al, dat er op 31 december 2022 statiegeld op blikjes komt. Pas in december 2021, ruim 10 maanden na het kabinetsbesluit, publiceerde Afvalfonds Verpakkingen hun plan. Het plan verbijsterde experts en stakeholders omdat het bedrijfsleven koos voor een omslachtige, dure en klant-onvriendelijke opzet die heel sterk afweek van de gebruikelijke statiegeldpraktijk in andere landen.

Er is in de voorbije maanden veel protest nodig geweest, van de Vereniging van Nederlandse gemeenten VNG, de NVRD, de milieuorganisaties, Tweede-Kamerleden, gemeenten, Consumentenbond en zelfs van supermarkten Ekoplaza en Marqt om het bedrijfsleven ervan te overtuigen om de meest evidente en standaard route van inname in supermarkten te nemen.

Hoorzittingen en opvolging van de uitrol

Uiteindelijk komt het bericht van het CBL nét voor de hoorzittingen donderdag/morgen in de Tweede Kamer, waar het bedrijfsleven het voorstel moet toelichten en Tweede Kamerleden in gesprek gaan met meerdere stakeholders. Dit vooruitzicht in combinatie met de oplopende maatschappelijke weerstand lijkt nu tot de beslissing van CBL te hebben geleid. Dit neemt niet weg dat de Tweede Kamer uitvoeriger moet geïnformeerd worden dan enkel met een kort persbericht van het CBL en dat de betrokken stakeholders gehoord moeten kunnen worden. De hoorzittingen moet blijven doorgaan.

Intussen zijn er immers 13 maanden tijd verspeeld en resten er nog minder dan 10 maanden om het innamesysteem voor de statiegeldblikjes in de supermarkten uit te rollen. Zowel deze krappe timing als het eerdere verloop van het proces heeft het vertrouwen van meerdere stakeholders deels beschadigd. Alle Nederlanders krijgen straks te maken met statiegeld op blikjes. Het is daarom belangrijk dat alle stakeholders de uitrol van het nieuwe plan strak kunnen opvolgen. De Tweede Kamer kan het CBL vragen om binnen de twee weken uitvoerig te informeren over alle details van de precieze opzet, budgettering en timing van de uitrol. De Tweede Kamer kan ook een voortgangsrapportage eisen op geregelde tijdstippen.

Daarbij moet de regering garanderen dat er transparantie komt over de innamecijfers en bepalen wie verantwoordelijk wordt voor het behalen van de wettelijke doelstelling van 90 % inzameling van blikjes tegen 2024.

Innameplicht voor grote verkooppunten en transparantie in de wetgeving

Op aandringen van het bedrijfsleven haalde het kabinet de innameplicht voor grote verkooppunten en supermarkten uit de wetgeving. We hebben direct vanaf het begin en herhaaldelijk gewaarschuwd dat dit tot problemen kon leiden. De gebeurtenissen van de voorbije maanden hebben die lacune in het statiegeldbesluit voor zowel flesjes als blikjes pijnlijk onderstreept.

Bij de plastic flesjes stellen we vast dat er een hele reeks grote verkooppunten die geen supermarkten zijn (zoals bioscoopketen Pathé, pretparken, LaPlace, Hema, Axion) weigeren om klanten statiegeld te geven voor de lege plastic flesjes, en dat zal voor blikjes niet anders zijn.

Bij de blikjes stellen we daarbij vast dat het ontbreken van een innameplicht voor supermarkten leidde tot een jaar van klassiek ‘meestribbelen’ door de supermarkten en nodeloos ingewikkelde plannen, die alleen na sterk maatschappelijk protest toch worden ingewisseld voor een logische opzet van het statiegeldsysteem.

Hier is een rol voor de Tweede Kamer en de staatssecretaris voor Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen weggelegd: schrijf de innameplicht voor verkooppunten, inclusief de supermarkten, die eerder in de wetgeving stond, er terug in, zonder de startdatum van statiegeld op blikjes per 31 december 2022 te vertragen.

“We moeten goed voor ogen blijven houden wat het doel van dit alles is. Namelijk: dat Nederland per 31 december een stevig en klantvriendelijk statiegeldsysteem heeft waardoor de blikjes niet langer massaal in het milieu belanden. Het gaat daarbij niet alleen over de circulaire economie of het imago van de supermarkten. Het gaat ook over de leefomgeving van alle Nederlanders”, besluit milieuorganisatie Recycling Netwerk Benelux.

In de media

Adformatie, Supermarkten zamelen blikjes toch zelf in, 9 maart 2022

Trouw, Nederlandse supermarkten gaan toch zelf blikjes inzamelen, 9 maart 2022

Levensmiddelenkrant, Supermarkten gaan blik inzamelen, 9 maart 2022

Supermarktketens Ekoplaza en Marqt kondigen aan dat ze liever gisteren dan vandaag nog starten met het inzamelen van kleine flesjes en blikjes met statiegeld in al hun winkels. Dit in tegenstelling tot de andere supermarkten (verenigd in het Centrum Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) en het Afvalfonds) die weigeren blik in te zamelen en er voor pleiten om onbemande statiegeldmachines in de openbare ruimte te zetten. Ekoplaza en Marqt zijn de eerste supermarktketens die zich openlijk uitspreken tegen het voorstel van het Afvalfonds.

Kwaliteitsmanager van Ekoplaza, Steven IJzerman: “We zijn al jaren voorvechter van statiegeld op plastic en blikjes. Wat ons betreft was er al jaren geleden statiegeld op deze drankverpakkingen ingevoerd. Net als in Denemarken en Duitsland. De recente studie van Eunomia toont aan dat zonder inname in supermarkten statiegeld minder goed werkt en dit sterkt ons in ons besluit.“

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven besliste op 3 februari 2021 dat er met ingang van 31 december dit jaar 0,15 euro statiegeld zit op alle drankblikjes, net zoals op de kleine plastic flesjes.

Steven IJzerman: “De staatssecretaris heeft hiermee alle supermarkten twee jaar de tijd gegeven om oppervlakte in hun magazijnen vrij te maken en hun operatie zo in te richten, dat zij in staat zijn om klanten te faciliteren in klimaatpositief gedrag. En dat is cruciaal omdat uit steeds meer onderzoeken blijkt dat mensen veel waarde hechten aan een gezond milieu, natuur en duurzaamheid. Wij vinden het belangrijk om als supermarkt in te spelen op die positieve houding die veel mensen hebben en ze te ondersteunen bij alles wat ze zelf willen en kunnen doen. Als supermarktketen hebben we immers van nature een verbindende rol tussen bodem en bord of in andere woorden tussen producent en consument. En die rol biedt kansen, maar meer dan dat ook een maatschappelijke verplichting. Met alleen winstmaximalisatie redden we het als samenleving niet en al helemaal niet als ecologisch systeem. Vanuit die gedachte hebben wij de statiegeldmachines van Ekoplaza en Marqt al jaren geleden zo ingericht dat klanten kunnen kiezen om het statiegeld dat zij ontvangen aan zichzelf uit te keren of te doneren aan de Plastic Soup Foundation.”

Return-to-retail meest consumentvriendelijk en meest effectief

Recent onderzoek van Eunomia onderstreept dat inzameling via de supermarkt, het zogenaamde return-to-retail, het meest consumentvriendelijk is en daarmee een belangrijke factor vormt in het succes van de statiegeldsystemen. Hier ligt bovendien ook de voorkeur van de Nederlandse consument. 89% van de consumenten vindt het zeer belangrijk tot belangrijk vindt om statiegeldflessen en blikjes weer bij de verkooppunten in te kunnen leveren, blijkt uit de enquête van Consumentenbond.

Suze Govers van Recycling Netwerk Benelux: “Statiegeld bewijst al jaren een prima middel te zijn om drankverpakkingen uit het milieu te houden. Voorwaarde is wel dat het systeem klantvriendelijk is. Een onhandig systeem voor de blikjes, zoals het Afvalfonds nu bepleit, zal de participatiegraad doen dalen waardoor er minder blikjes worden ingezameld, en dat is natuurlijk slecht voor het milieu. Gedrag waar consumenten al sinds jaar en dag mee vertrouwd zijn, moet daarom centraal staan bij de inrichting van het statiegeldsysteem. Klanten moeten hun statiegeldblikjes kunnen terugbrengen op dezelfde plek als hun statiegeldflesjes: in de supermarkt en de grote verkooppunten”.

Ook de Consumentenbond benadrukte vorige week dat het van groot belang is dat het consumentenvertrouwen in het huidige statiegeldsysteem niet wordt geschaad door halsoverkop een gebrekkig nieuw en parallel inzamelsysteem op te zetten naast het bestaande en goed functionerende inzamelsysteem met statiegeldautomaten in supermarkten.

Groeiende weerstand tegen plan Afvalfonds

De Tweede Kamer heeft het Afvalfonds gevraagd om donderdag 10 maart uitleg te komen geven tijdens een technische briefing en een rondetafelgesprek met stakeholders in de commissie Circulaire Economie. Belangrijke stakeholders zoals Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) verzetten zich tegen de innamepunten op straat. Er is groeiende weerstand tegen het plan van het Afvalfonds.

Ekoplaza’s dilemma

Ekoplaza’s kwaliteitsmanager IJzerman hoopt dat de andere supermarkten hun verzet tegen inname in de winkels snel staken. “Het bestrijden van zwerfafval van blik en plastic heeft alleen kans van slagen als we als branche samen onze rol pakken. Ook al zouden we als Ekoplaza en Marqt liever gisteren dan vandaag nog starten met het innemen van blik, het is simpelweg economisch niet haalbaar als wij als enige supermarktketen verantwoordelijkheid nemen voor dit deel van het Nederlandse afval- en milieuprobleem. Daar komt simpelweg nog bij dat het voor consumenten prettig is dat winkelmedewerkers direct kunnen inspringen als er iets mis gaat met de statiegeldmachine, maar hoe los je dat op bij onbemande punten? We hopen dat onze visie de andere supermarkten inspireert om ook de stap te zetten en mee te doen met het statiegeldsysteem door ook de drankblikjes in hun winkels in te nemen.”

Noot

Heeft u nog vragen aan Ekoplaza, neem dan contact op met Dorien van Schie via 06-113 16 714 of dorien@nederlandsmedianetwerk.nl

Heeft u nog vragen aan Recycling Netwerk Benelux, neem dan contact op met Tom Zoete via +32 497 04 27 96 of tom.zoete@recyclingnetwerk.org

In de media

Radar. Supermarkten Ekoplaza en Marqt gaan vanaf volgend jaar blikjes inzamelen

Volkskrant. Ekoplaza en Marqt gaan statiegeldblikjes inzamelen, 7 maart 2022

Distrifood. Statiegeld blik: Ekoplaza en Marqt gaan wél zelf inzamelen

AfvalOnline. Ekoplaza en Marqt gaan statiegeldblikjes inzamelen

FoodHolland Nieuws Ekoplaza en Marqt gaan statiegeldblikjes inzamelen via hun winkels

Kassa. Statiegeldblikjes wel in te leveren bij Ekoplaza, 7 maart 2022

Duurzaam Ondernemen. Ekoplaza en Marqt gaan als eerste supermarktketen WEL statiegeldblikjes inzamelen via hun winkels, 7 maart 2022

AGF. Ekoplaza en Marqt gaan als eerste supermarktketen wel statiegeldblikjes inzamelen via hun winkels

RD. Ekoplaza en Marqt gaan blikjes inzamelen in al hun vestigingen

Ekoplaza. Ekoplaza zamelt wél statiegeldblikjes in, 7 maart 2022

Levensmiddelenkrant. Marqt en Ekoplaza pleiten voor blikinzameling in winkels, 7 maart 2022

Retailtrends. Ekoplaza gaat zelf statiegeldblikjes innemen, 7 maart 2022

Tweede Kamer: Uitgelicht: statiegeld op blikjes