Waarom is er nog geen statiegeld op blikjes in Nederland?

Op welke flessen zit statiegeld?

In Nederland zit er momenteel statiegeld op hervulbare glazen bierflesjes van 0,25 tot 0,5 liter en op grote PET-flessen voor frisdrank en water van 0,75 liter of meer. Meestal zijn dit anderhalve-literflessen. Deze lege flessen kunnen worden ingeleverd bij één van de 4.200 statiegeldmachines die in supermarkten zijn gevestigd en bij slijterijen die meestal zonder innamemachine werken. 5 tot 10 procent van de statiegeldflessen wordt in de horeca gebruikt en gaat via de drankengroothandel retour. De Nederlandse regering besliste in april 2020 dat er ook statiegeld zit op de kleine plastic flessen, met ingang van 1 juli 2021.

Hoeveel statiegeld?

Sinds 2006 bedraagt dit statiegeld in Nederland 0,25 euro per PET-fles. Vóór 2006 waren plastic statiegeldflessen hervulbaar, maar in 2006 is de overstap gemaakt naar statiegeldflessen voor éénmalig gebruik. Nadat deze flessen zijn ingeleverd worden ze gesmolten en weer tot een nieuwe fles geblazen.

Statiegeld wordt ook, op vrijwillige basis, geheven op bierflessen (€ 0,10) en kratten (€ 0,75/€ 1,50 voor halve/hele lege kratten). Voor een bierkrat met 24 flesjes wordt dus € 3,90 statiegeld gevraagd, voor een krat bier met 12 flesjes € 1,95.

In de jaren ‘50 tot ‘80 van de vorige eeuw werd overigens vooral statiegeld geheven op glazen melkflessen. Deze werden echter geleidelijk vervangen door kartonnen melkpakken, waarna het statiegeld op melkflessen werd afgeschaft.

Plastic recycling met statiegeld

PET-flessen die met behulp van een statiegeldsysteem worden ingezameld, leveren de meest zuivere afvalstroom op. Het PET-materiaal heeft, in andere woorden, een verwaarloosbare vervuiling. Hierdoor is ‘statiegeld-PET’ het meest geschikt is voor recycling: op een haar na wordt alle PET weer gebruikt voor nieuwe flessen. Dit zorgt voor een enorme reductie in het materiaalgebruik voor drankverpakkingen. Je kunt je dus voorstellen hoeveel meer milieuwinst het gaat opleveren als we ook kleine flesjes en blikjes via statiegeld gaan inzamelen.

 

Hoe is statiegeld in Nederland nu geregeld?

Sinds 1 januari 2006 is het Besluit Beheer Verpakkingen en Papier en Karton (het ‘Verpakkingenbesluit’) van kracht. Dit besluit maakt bedrijven verantwoordelijk voor de organisatie en kosten van de inzameling en recycling van hun verpakkingsafval. Hiertoe is Stichting Nedvang opgericht.

De bestrijding van zwerfafval is in handen gelegd van Stichting Nederland Schoon, net als Nedvang een samenwerking van bedrijven. Nederland Schoon heeft de Plastic Heroes-campagne opgezet om consumenten te motiveren plastic afval gescheiden aan te leveren.

Statiegeld is niet wettelijk geregeld. In het Verpakkingenbesluit is een paragraaf opgenomen waarin staat dat er statiegeld wordt geheven op kleine plastic flesjes (meer algemeen: op drankflessen van meer dan 1 dl). Deze paragraaf is echter nooit in werking gezet.

 

Kosten en effecten van statiegeld uitbreiding in Nederland

In september 2017 publiceerde CE Delft, in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, een studie naar de kosten en effecten van statiegeld op kleine flesjes en blikjes.

De studie bestudeert acht verschillende scenario’s met varianten in hoogte van het statiegeld (0,10 of 0,25 euro), inzamelpunten (alleen supermarkten of alle verkooppunten) en type materialen (blik en plastic of blik, plastic en eenmalig glas). De studie laat zien dat de uitbreiding van statiegeld bijzonder aantrekkelijk is omdat het kosten bespaart, een grote positieve impact heeft op het milieu, en past binnen een circulaire economie.

Het gedetailleerde onderzoek toont dat de uitbreiding van statiegeld netto niets hoeft te kosten. In alle acht de bestudeerde scenario’s zijn de geschatte inkomsten voor de bedrijfssectoren gemiddeld zelfs hoger dan de geschatte kosten.

De kosten voor uitbreiding van het huidige systeem zullen tussen de 10 en 110 miljoen euro liggen. Belangrijke kostenpost hierbij zijn de extra statiegeldmachines in supermarkten. Daartegenover staat een betere verkoopprijs voor materialen, omdat de ingeleverde flesjes en blikjes minder vervuild zijn dan wanneer ze samen met andere plastics worden ingezameld. Daarnaast zorgen de niet ingeleverde flessen en blikjes voor een deel van de extra inkomsten van het systeem (de vervuiler betaalt-principe) dat al gauw 31 tot 121 miljoen euro kan opleveren. De uitbreiding van statiegeld zal ook leiden tot een efficiënter gebruik van de inzamelstructuur van afval, omdat de statiegeldverpakkingen niet meer bij het restafval of plastic inzameling worden verzameld. Dat leidt tot een besparing in de range 5,5 miljoen tot 8,0 miljoen euro per jaar.

De studie schat de maximale kostenbesparing op de opruiming van het zwerfafval op 80 miljoen euro. De besparing op het ledigen van openbare afvalbakken wordt geschat op 3 à 10 miljoen euro. Hierin zijn nog niet alle besparingen vervat, zoals de opruimbijdrage die op dit moment wordt geleverd door bedrijven. Ook gaat deze kostenraming nog voorbij aan de grote bijdrage van zwerfafval aan de plastic soep problematiek, die met de invoering van statiegeld sterk teruggedrongen gaat worden.

De studie schat dat statiegeld leidt tot 70 tot 90 procent minder plastic flessen en blikjes in het zwerfafval. Dit sluit nauw aan bij de beleidsdoelstelling om de hoeveelheid plastic flesjes in het zwerfafval met 90% te verminderen in 3 jaar tijd. Statiegeld is het enige systeem waarvoor is ingeschat dat het zo’n vergaand effect echt kan realiseren. De studie geeft verder nog aan dat de recycling van plastics verbetert (vooral ook de kwaliteit) en dat er minder aluminium verloren gaat. Daardoor draagt uitbreiding van statiegeld bij aan de klimaatdoelstellingen met een CO2-reductie van 44-54 kton, ter waarde van 3,5 tot 27 miljoen euro.

 

Nederlandse regering

De discussie gaat al zo’n vijftien jaar over een statiegeldverplichting voor de kleine drankverpakkingen. Deze verpakkingen nemen sterk in aantal toe. De landelijke overheid heeft hierover al veel en vaak overlegd met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven.

Er is een groot maatschappelijk draagvlak voor uitbreiding. De overgrote meerderheid, 81 procent, van de consumenten is positief over statiegeld op drankverpakkingen, aldus een opiniepeiling uitgevoerd door GfK.

Op 10 maart 2018 werd bekend dat de Nederlandse regering het bedrijfsleven twee jaar de tijd geeft om beter te gaan recyclen en het aantal flesjes in het zwerfafval met 70-90% te verminderen. Lukt dan niet, dan komt er vanaf 2021 statiegeld op plastic flesjes. Lees hier de brief van staatssecretaris van Veldhoven aan de Tweede Kamer en het artikel in Trouw. Doordat het aantal kleine plastic flessen in het zwerfafval niet daalde, besliste het kabinet in april 2020 om statiegeld op plastic flessen in te voeren, met ingang van 1 juli 2021.

In november 2020 vroeg de milieubeweging aan de staatssecretaris om ook het statiegeld op blikjes versneld in te voeren.

 

Lees meer over statiegeld

Recente artikels over statiegeld