De reportage van Pano op de VRT doorprikt het hoera-verhaal waarmee Fost Plus in naam van drankenproducenten en supermarkten de klanten en politici sust. ‘Alles gaat goed, verandering is niet nodig’. De realiteit blijkt echter schrijnend.

Moeten we nu radeloos worden en denken dat sorteren niks helpt? Neen. Ons afvalsysteem hoeft helemaal geen lekken te vertonen. Het is een kwestie van beleid.

Elk type afval vereist een eigen aanpak. Maar voor 40% van het zwerfafval, de plastic flessen en blikjes, is er een oplossing voorhanden: statiegeld. Al jaren de normaalste zaak in 39 landen en regio’s. In Duitsland bijvoorbeeld liggen er geen blikjes in de bermen. Ook wij kennen het, op glazen bierflesjes, en dat werkt heel goed. De lege verpakkingen hebben nog waarde. Mensen gooien ze niet weg.

Statiegelddecreet

Dit jaar maakten de Franse, Slowaakse en Schotse regeringen statiegeldwetten voor plastic en blik. Zo willen ze 90% van de plastic flessen apart inzamelen, de nieuwe Europese norm. Het Brussels en Waals gewest schreven statiegeld deze zomer in hun regeerakkoorden. Wat zullen de onderhandelaars van N-VA, CD&V en Open VLD beslissen in het nieuwe Vlaamse regeerakkoord en in de Septemberverklaring?

Want er zal wel een echt Vlaams statiegelddecreet nodig zijn. De ‘vrijwillige engagementen’ van de verpakkingssector leidden alleen maar tot de wantoestanden die Pano toont. Jaarlijks verkopen drankenproducenten en supermarkten meer dan 2 miljard flesjes en blikjes in ons land. Zonder decreet ligt er in 2024, op het einde van de regeerperiode, nog steeds evenveel zwerfafval.

Belastingen en burgemeesters

In afvalbeleid is statiegeld het laaghangend fruit. Het is goed nieuws voor de begroting. Noorwegen financiert zijn systeem met een kleine producentenbijdrage en de opbrengsten van het recyclaat. Daarmee vergoedt het winkeliers voor de kosten. De regering steekt er geen belastinggeld in. Sterker nog: de opruimkosten voor zwerfvuil dalen. Die kosten de Vlamingen nu elke dag 367.000 euro belastinggeld.

Bart De Wever klaagde vorig jaar in het verkiezingsdebat dat hij “Antwerpen nog niet netjes had gekregen”. Vele andere burgemeesters delen die frustratie. Meer dan 60 procent van de Vlaamse gemeenten zijn daarom lid van de Statiegeldalliantie. Scandinavië is het voorbeeld voor Vlaams beleid, schreef informateur De Wever in zijn Startnota. Welnu, alle Scandinavische landen kennen statiegeld sinds jaren. Burgemeesters krijgen er hun steden en gemeenten proper mee, een belangrijke toeristische troef.

Populaire milieumaatregel

Het zwerfvuil dat de Vlamingen zo erg stoort, bestaat voor 40 procent uit plastic flessen en blikjes. Statiegeld is een populaire milieumaatregel. 8 op 10 Vlamingen zijn voor, 80 procent van de N-VA-kiezers en 75% van de Open VLD-kiezers. Ook de veehouders, het Algemeen Boerensyndicaat ABS en KVLV zullen applaudisseren. De blikscherven maken hun koeien ziek. De Vlaamse regering kan met statiegeld ook haar palmares inzake dierenwelzijn versterken.

De Pano-reportage toont een Vlaamse afvalsector die nu vooral veel sorteert en exporteert. Door beter in te zamelen, onder meer via statiegeld, krijg je een meer hoogwaardige en waardevolle afvalstroom. Die kan lokaal worden gebruikt door drankenproducenten die meer ‘recycled content’ in hun producten willen opnemen.

Snelle en grondige veranderingen in het Vlaamse en Belgische afvalbeleid worden dus dringend. De mensen zijn het zwerfvuil beu. De lekken in de afvalstroom moeten dicht. Met statiegeld in het Vlaams regeerakkoord, speelt België opnieuw mee in de race naar de circulaire economie.

Het draagvlak voor statiegeld bij gemeenten en kiezers is immens. N-VA, CD&V en Open VLD hebben een gouden kans om het afvalbeleid terug op de sporen te zetten. Zo worden de Pano-beelden van zwerfvuil een verre herinnering. En kunnen de mensen fier worden op een proper Vlaanderen.

Deze opinie werd ook gepubliceerd op VRT NWS, Door statiegeld maken we Vlaanderen weer proper, en het kost de belastingbetaler niets, 20 september 2019

VRT, Pano, “Hoera recyclage!”, 18 september 2019

RTBF, Questions à la Une, “Où finissent vraiment nos déchets plastiques?”, 18 september 2019